Τι είναι τα λουμπούνια; Φυτό; Αυτή την απλή ερώτηση μας έκανε ένα παιδί στο τραπέζι της Καθαρής Δευτέρας... Κανείς δεν ήξερε να απαντήσει στο παιδί με σιγουριά και έτσι του συστήσαμε να το... googlάρει και να πει και σε εμάς. Το 12χρονο το έψαξε, έμαθε ότι "τα λουμπούνια είναι ο καρπός του λούπινου και πως το λούπινο είναι φυτό" και μας ανακοίνωσε τα αποτελέσματα της έρευνάς του με υπερηφάνεια...
Εκεί, λοιπόν, που δεν ξέραμε καλά - καλά τι είναι το λουμπούνι, φανταστείτε την έκπληξη που δοκιμάσαμε όταν η φίλη του www.voltarakia.gr, η μελισσοκόμος-εκπαιδευτικός Μαρία Δρούλου μας έστειλε φωτογραφίες λούπινου από τα Κρητικά βουνά. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν στο μελισσόκηπο που διατηρεί με τον σύζυγό της Μύρωνα Κλινάκη στο Μάραθος Μαλεβυζίου και μπορείτε να τις δείτε μετά το τέλος του κειμένου!
Τα ξεπίκριζαν στον ποταμό και τα έτρωγαν...
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του πατέρα του Μύρωνα Κλινάκη: "Τα λουμπούνια είναι όσπριο και ήταν κάποτε τροφή για τους φτωχούς. Παλιά οι άνθρωποι ξεπίκριζαν τα λουμπούνια στον ποταμό και τα έτρωγαν... Το συγκλονιστικότερο, όμως, είναι πως -σύμφωνα με τον ίδιο- επειδή οι άνθρωποι ήξεραν πως είχε άζωτο, φύτευαν λούπινο στα χωράφια τους, λιπαίνοντάς τα φυσικά, όταν έσκαβαν το χώμα, μαζί με τα τα φυτά του λούπινου φυσικά. Πρόκειται για την μέθοδο της αμειψισποράς που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί, αγράμματοι άνθρωποι για να λιπαίνουν τα χωράφια τους σπέρνοντας ψυχανθή (κουκιά, ρεβίθια, λούπινο, βίκο κλπ). Όμως τα χρόνια πέρασαν, οι άνθρωποι εκσυγχρονιστήκαμε, μορφωθήκαμε και ανακαλύψαμε τα... αζωτούχα λιπάσματα!
Ας είναι...
Με αφορμή όλα αυτά τα καινούργια που μαθαίνουμε για τα γνωστά μας λουμπούνια κάναμε μια μικρή έρευνα. Ανακαλύψαμε, λοιπόν, ότι η καλλιέργεια του λούπινου στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης, εγκαταλείφθηκε καθώς τα λουμπούνια θεωρήθηκαν ευτελές προϊόν...
Όμως, πριν τα λούπινα καταταγούν στην κατηγορία των ευτελών:
* Αποτελούσαν το κρέας των φτωχών εξαιτίας της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε πρωτεϊνη.
* Στην Κρήτη απέδιδαν στα λούπινα ιδιότητες αντιδιαβητικές και ελμινθοκτόνες ιδιότητες (καταπολεμά δηλαδή τα παρασιτικά σκουλήκια του εντέρου).
* Στον πόλεμο καβούρντιζαν λούπινα με σιτάρι ή κριθάρι και αντικαθιστούσαν τον καφέ που βρισκόταν σε έλλειψη.
Ανακαλύπτοντας το λούπινο ξανά...
Σήμερα το λούπινο μπορεί να δώσει λύση στα αυξημένα έξοδα των κτηνοτρόφων σε ζωοτροφές. Συγκαταλέγεται στις εύκολες καλλιέργειες με χαμηλό κόστος παραγωγής. Η ζήτηση για λούπινο αυξάνεται, κυρίως στην Ευρώπη. Η καλλιέργειά του μπορεί να αποφέρει ένα εισόδημα από τον καρπό και να μείνει το φυτό για φυσική λίπανση του εδάφους ή για ζωοτροφή.
Ένα ενδιαφέρον άρθρο του Σάκη Κουβάτσου (Χειρουργός οδοντίατρος) δημοσιεύτηκε στα έγκυρα "Χανιώτικα Νέα". Αν έχετε χρόνο, αξίζει να το διαβάσετε!
Γράφει, λοιπόν, ο κ. Κουβάτσος: "Το Λούπινο είναι φυτό που ανήκει στην οικογένεια των ψυχανθών (Faboideae) στο γένος Lupinus. Υπάρχουν 300 είδη του φυτού και φύεται σε περιοχές της παραμεσόγειας Ευρώπης, της Ασίας και της Βόρειας Αμερικής. Η καλλιέργεια του λούπινου στην Ελλάδα έχει εγκαταλειφθεί μιας και το θεωρούσαν ευτελές προϊόν.
Επικρατέστερες ποικιλίες που καλλιεργούνται σήμερα είναι:
• το λευκό λούπινο (Lupinus albus)
• το κίτρινο (Lupinus luteus)
• το κυανό (Lupinus angustifolius) και
• το μαργαριτώδες λούπινο Lupinus mutabilis.
Τα άνθη του μπορεί να έχουν λευκό, κίτρινο, κυανό ή και μαργαριτώδες χρώμα. Η ποικιλία που συναντάμε στην Ελλάδα είναι το λευκό λούπινο (Lupinus albus)
Σύμφωνα με εκτιμήσεις η καλλιέργεια του λούπινου στην αρχαιότητα ξεκίνησε από την Αίγυπτο (Zoukovsky 1923). Όμως πιθανότερο είναι το λευκό λούπινο να καλλιεργήθηκε στην αρχαία Ελλάδα (Kurlovich, 2002), όπου υπάρχουν οι περισσότερες ποικιλίες του φυτού σε άγρια μορφή μέχρι σήμερα. Ένα άλλο είδος λευκού λούπινου που αυτοφύεται στη Βαλκανική χερσόνησο είναι το ssp. termis (Θέρμος ο ήμερος).
Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν τα λούπινα ως τροφή όπως γίνεται ακόμη και σήμερα σε διάφορες χώρες. Ο Θεόφραστος ονόμασε το βότανο θέρμος. Ο Διοσκουρίδης το αποκαλούσε θέρμος ο ήμερος και ξεχώριζε δύο είδη λούπινα. Το γλυκό και το πικρό στα οποία απέδιδε θρεπτικές ιδιότητες.
Οι ωχροκίτρινοι καρποί σύμφωνα με τον Λουκιανό, ήταν απαραίτητο μέρος των δείπνων της Εκάτης, της θεάς «των νυκτίων φαντασμάτων», ενώ ταυτόχρονα αποτέλεσαν και την ειδική τροφή των επισκεπτών του Νεκρομαντείου του Αχέρωνα, σαν προετοιμασία για την επικοινωνία τους με τους νεκρούς. Τα σπέρματά τους ήταν ακόμη γνωστή τροφή των Κυνικών Φιλοσόφων και δίνοντας ως τράγημα (επιδόρπια) στα συμπόσια.
Ο Φλωρεντίνος αναφέρει ότι είναι ωφέλιμα γιατί περιέχουν άζωτο και καθιστούν τα χωράφια γόνιμα. Και αυτό είναι σωστό, γιατί το λούπινο τραβά άζωτο από την ατμόσφαιρα το οποία χρησιμοποιεί αλλά και αποθηκεύει στις ρίζες του.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
* Εδώ και χιλιάδες χρόνια το βότανο έχει χρησιμοποιηθεί εσωτερικώς χωρίς να αφαιρεθεί η πικρότητά του ως ελμινθοκτόνο.
* Το άλευρό τους χρησιμοποιήθηκε σαν διαλυτικό, μαλακτικό και καταπραϋντικό, σε τοπικά καταπλάσματα.
* Το αφέψημα τους χρησιμοποιήθηκε σε καταπλάσματα, πλύσεις, πυριάματα (θερμικά επιθέματα).
* Χρησιμοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία κατά χρόνιων δερματικών παθήσεων όπως εκζέματα , λειχήνες κ.α.
* Τα καβούρδιζαν όπως τον καφέ και τα έπιναν με νερό γιατί πίστευαν ότι θεράπευαν στομαχικά και αρθριτικά νοσήματα.
* Στην Κρήτη απέδιδαν στα λούπινα ιδιότητες ελμινθοκτόνες και αντιδιαβητικές.
* Είναι ωφέλιμα για προβλήματα αρθριτικών.
* Σε καταπλάσματα κάνει καλό σε προβλήματα φλεγμονών και σπυριά.
Τα λουμπούνια στην Κρήτη
Στα Χανιά λούπινα φύονται πολλά στην περιοχή του Αποκόρωνα. Παλαιότερα τα θεωρούσαν πολύ καλό μεζέ για τη ρακί. Τους καρπούς τους αποκαλούσαν στη Δυτική Κρήτη λιμπίνους, στην κεντρική Κρήτη λουμπούνους ή λουμπούνια.
Τα λούπινα βέβαια είναι πικρά και η διαδικασία για το ξεπίκρισμα τους ήταν απαραίτητη. Αυτό γινόταν ως εξής. Τα έβαζαν από βραδύς στο νερό και φούσκωναν. Το πρωί τα ζεμάτιζαν σε μεγάλες χύτρες 2 με 3 φορές. Τα άφηναν να κρυώσουν και μετά τα έβαζαν σε κρύο νερό που το άλλαζαν 2 με 3 φορές την ημέρα για μία βδομάδα τουλάχιστον.
Παλαιότερα κατά την περίοδο των δύο πολέμων καβουρδισμένα με σιτάρι ή κριθάρι αντικατέστησαν τον καφέ όταν υπήρχε έλλειψη.
Το άλευρό τους περιέχει λεγγουμίνη και αζωτούχο ουσία ανάλογη με την καζείνη του γάλακτος. Τα λούπινα περιέχουν πικρό έλαιο, φωσφορικό ασβέστιο, μαγνήσιο, ίχνη φωσφορικού καλίου και σιδήρου, λίγο άμυλο και δεν περιέχει καθόλου ζάχαρο (αυτή είναι η διαφορά του με τα άλλα ψυχανθή).
Προφυλάξεις:
Όλα τα είδη λουπίνων περιέχουν μία τοξική ουσία, τη λουπινιδίνη που μπορεί αν ληφθεί σε ποσότητα, να προκαλέσει δηλητηρίαση ειδικού τύπου, τη θανατηφόρο νόσο λουπίνωση. Τη νόσο αυτή προκαλεί κύρια ένα κτηνοτροφικό είδος λούπινου, ο «κιτρινανθής θέρμος» που καλλιεργείται στη δυτική και μέση Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία και που χρησιμοποιείται για διατροφή προβάτων, στα οποία προκαλεί τον θάνατο αν τρέφονται αποκλειστικά με αυτό".
Φωτογραφίες: Μαρία Δρούλου και το Μύρων Κλινάκης
Το γλυκάκι που βλέπουμε στη φωτογραφία μοιάζει με μουσταλευριά, αλλά μουσταλευριά δεν είναι! Είναι ένα παραδοσιακό, αλλά ξεχασμένο γλυκό της Κρήτης, το οποίο λέγεται μελαλευριά και ήταν συνηθισμένο τρατάρισμα στα...
14-04-2024
ΠερισσότεραΑπ' όλα τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης το αγαπημένο μας από τότε που θυμόμαστε τους εαυτούς μας είναι τα ντολμαδάκια! Οι νοικοκυρές της Κρήτης συνηθίζουν την ημέρα αυτή να φτιάχνουν...
02-05-2024
ΠερισσότεραΤο Πάσχα στο χωριό είναι πάντα πιο καλό από το Πάσχα στην πόλη. Τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας τηρούνται με μεγαλύτερη ευλάβεια... Η νηστεία είναι αυστηρή... Οι νοικοκυρές έχουν τόσες...
28-04-2024
ΠερισσότεραΗ απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι αναμφισβήτα ή πιο δύσκολη στιγμή που μπορεί να ζήσει κάποιος... Στην Κρήτη παλιά ο κόσμος τη βίωνε με τρόπο διαφορετικό: "Οι συγγενείς της γυναίκας...
03-05-2024
ΠερισσότεραΟι περισσότερες νοικοκυρές στην Κρήτη φτιάχνουν τα καλιτσούνια τους τη Μεγάλη Πέμπτη... Και από αυτές οι πιο πολλές έχουν συνταγές που πάνε από χέρι σε χέρι και από μαμά σε...
02-05-2024
ΠερισσότεραΔεν είναι πολύ σικάτα τα εικονιζόμενα αυγά; Κομψοτεχνήματα πραγματικά. Το μόνο που χρειαζόμαστε για να τα φτιάξουμε κι εμείς, είναι αυγά, σχέδια από χαρτοπετσέτες, το ασπράδι ενός αυγού και ένα...
29-04-2024
ΠερισσότεραΒρισκόμαστε στο μέσον της Μεγάλης Εβδομάδας και στην Κρήτη συνεχίζονται οι προετοιμασίες για το Άγιο Πάσχα. Την Μεγάλη Τετάρτη στα παραδοσιακά νοικοκυριά οι γυναίκες πλάθουν μαζί με τα παιδιά τους...
01-05-2024
ΠερισσότεραΈνα φαγητό που δίνει άλλη διάσταση στα μαυρομάτικα φασόλια κάνουν οι νοικοκυρές στην επαρχία Σητείας. Πρόκειται για το φαγητό που παρουσιάστηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γούδουρα Σητείας στο 6ο Φεστιβάλ...
30-04-2024
ΠερισσότεραΣε ένα από τα βολταράκια μας στην Ιταλία είχαμε δοκιμάσει, κατόπιν παρότρυνσης ντόπιου, μια λιχουδιά λαχταριστή: Επρόκειτο για την πορκέτα, ένα φαγητό που όμοιό του δεν υπάρχει στην Κρητική διατροφική...
07-04-2024
ΠερισσότεραΑν κατά τα ανοιξιάτικα βολταράκια σας στην ύπαιθρο της Κρήτης, συναντήσετε το φυτό της φωτογραφίας να ξέρετε πως ταυτόχρονα έχετε συναντήσει και μεζέ! Και τι μεζέ! Από τους πιο μπελαλίδικους...
06-04-2024
Περισσότερα"Το μοιρολόι της Παναγίας", είναι ένα ποίημα που έχει επικρατήσει ν' αναφέρεται και ως «Κάλαντα της Μ. Παρασκευής». Στα κατηχητικά της εποχής πριν το '60, αναφερόταν στους μαθητές και ως...
03-05-2024
ΠερισσότεραΤο 1896 σημειώθηκε εξέγερση στην Κρήτη κατά των Τούρκων. Η ύπαιθρος ελεγχόταν από τους επαναστατημένους Κρητικούς ενώ οι πόλεις από τους Τούρκους. Οι μεγάλες δυνάμεις έσπευσαν κατ' άλλους να βοηθήσουν...
02-05-2024
ΠερισσότεραΓνωρίζετε τους... πηγουνίτες ή σκούλους; Το λουλούδι που φύεται στην Κρητική γη και... τρώγεται; Η γεύση του, μάλιστα, είναι γλυκιά, γεγονός που το έκανε ιδιαίτερα δημοφιλές σε περιόδους πείνας... Ερωτηθείς για...
10-04-2024
ΠερισσότεραΜετά το Παλαίκαστρο Σητείας, λίγο πριν φτάσουμε στην Ερημούπουλη, ελαττώσαμε την ταχύτητα του αυτοκινήτου για να περιεργαστούμε την εικονιζόμενη ξερή συκιά... Το ίδιο είχαν κάνει πριν από εμάς ένας ή και...
29-04-2024
ΠερισσότεραΗ Πρωτομαγιά, που έχει συνδεθεί με την Άνοιξη και την εργατική εξέγερση στο Σικάγο γιορτάζεται στη χώρα μας με δύο τρόπους: Με την πραγματοποίηση πορειών διαμαρτυρίας των εργαζόμενων και με...
01-05-2024
ΠερισσότεραΤην Κυριακή 7 Απριλίου 2024 πρόκειται να πραγματοποιηθεί στο όμορφο Φόδελε η διάσημη γιορτή πορτοκαλιού. Πρόκειται για μια ολοήμερη γιορτή, με ζωντανή μουσική, υπαίθριο γλέντι, ξυλοπόδαρους και πολλά - πολλά...
03-04-2024
ΠερισσότεραΣε εποχές που τα αντισηπτικά, η απολύμανση και η καλή υγεία βρίσκονται στην πρώτη γραμμή είναι εξαιρετικά επίκαιρη μια ανάρτηση για το σαρανταβότανο. Πρόκειται για μια παραδοσιακή συνταγή της Κρήτης...
10-04-2024
ΠερισσότεραΥπήρχαν εποχές στην Κρήτη, που οι νοικοκυρές δεν αγόραζαν χρώματα από τον μπακάλη για να βάψουν τα αυγά τους, τα φάδια τους και τις κλωστές τους, κι αυτό είτε γιατί...
30-04-2024
ΠερισσότεραΈχετε κάποιο ακίνητο και θέλετε να το αξιοποίησετε για να αποκτήσετε ένα συμπληρωματικό εισόδημα; Τώρα μπορείτε! Μάθετε πως γίνεται η ενοικίαση κατοικιών ή δωματίων σε τουρίστες, μέσω της πλατφόρμας της AirBΝΒ...
03-04-2024
ΠερισσότεραΚατά την Κυριακή των Βαΐων, οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία και λαμβάνουν τα γνωστά σταυρουδάκια από βάγια, τα οποία φυλάσσουν στο εικονοστάσι τους. Κάποιοι τα τοποθετούν και στα αυτοκίνητά τους...
28-04-2024
ΠερισσότεραΓενιές και γενιές παιδιών στην Κρήτη μεγάλωσανε με το στιχάκι: "Όποιος λέει ψέμματα πέφτει μες τα αίματα. Όποιος λέει αλήθεια έχει του Θεού βοήθεια". Κι εμείς μεγαλώσαμε με αυτό το στιχάκι...
06-04-2024
ΠερισσότεραΗ κεραλοιφή είναι μια κρέμα φτιαγμένη με 100% αγνά υλικά, γνωστή από την αρχαιότητα για τις ιδιότητές της. Είναι κατάλληλη για σχεδόν όλες τις δερματικές παθήσεις χωρίς να δημιουργεί παρενέργειες. Πως...
19-04-2024
ΠερισσότεραΑγογλώσσοι... Πρόκειται για ένα νόστιμο, αυτοφυές χόρτο της Κρήτης, εξαιρετικά δημοφιλές στο νησί, ειδικά την περίοδο που διανύουμε. Γιατί; Διότι οι αγόγλωσσοι λέγονται αλλιώς και "ψάρι της Σαρακοστής". Πως μπορεί ένα...
31-03-2024
ΠερισσότεραΟ Κώστας Καρυωτάκης και η Μαρία Πολυδούρη, ήταν δύο ποιητές της γενιάς του 1920, που ερωτεύθηκαν και αγαπήθηκαν πολύ, αλλά δεν κατάφεραν να βρουν την ευτυχία μέσα από τον έρωτά...
01-04-2024
ΠερισσότεραΑκόμα και όσοι δεν είναι φανατικοί των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ένα πράγμα τους το αναγνωρίζουν. Όταν έχεις τους "κατάλληλους φίλους" μπορείς να μάθεις μέσα από τις αναρτήσεις τους πολλά ενδιαφέροντα...
23-04-2024
ΠερισσότεραΠριν από 70 χρόνια οι Ηρακλειώτες έκαναν Πρωτομαγιά... στο Μασταμπά. Η συγκεκριμένη περιοχή (όπως και το Ατσαλένιο, άλλωστε) ήταν τότε εξοχή με αμπέλια, πεύκα και με μπόλικες αδόμητες εκτάσεις... Το αποτέλεσμα...
01-05-2024
ΠερισσότεραΠρωταπριλιά είναι σήμερα κι σ' όλο τον κόσμο γίνονται πλάκες και φάρσες. Ψέμματα αθώα και ψέμματα πιο χοντροκομμένα κάποιες φορές βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Των άλλων... Από μας εδώ ψέμματα...
01-04-2024
ΠερισσότεραΔεν υπήρχαν πάντα μαγαζιά με στρώματα και μαξιλάρια, ούτε και είχαν πάντα όλοι λεφτά για να τα αγοράζουν έτοιμα. Μια μεγάλη μερίδα των κατοίκων της Κρήτης έφτιαχναν μόνοι τους τα στρώματά...
28-04-2024
ΠερισσότεραΉταν το έτος 1960 όταν ο Ευάγγελος Διβινής άνοιξε στο Ηράκλειο το αρωματοποιείο που έγραψε ιστορία στο Ηράκλειο. Το κατάστημα αυτό λειτούργησε για 30 χρόνια επί της οδού Καλοκαιρινού 55...
03-05-2024
ΠερισσότεραΤα τραπουλόχαρτα και τα σπίρτα ήταν προϊόντα που άνηκαν μέχρι και πριν από μερικές δεκαετίες στο κρατικό μονοπώλιο. Το κράτος τα μονοπωλούσε στην ελληνική αγορά, όπου κανένας άλλος δεν είχε το...
19-04-2024
ΠερισσότεραΑκολουθήστε μας στα κοινωνικά δίκτυα και κάντε τα πιο όμορφα βολταράκια της ζωής σας: Κυριολεκτικά και μεταφορικά!