Άλλο ένα συναρπαστικό βολταράκι από εκείνα που μας κάνουν να βλέπουμε την πόλη μας με άλλο μάτι, πήγαμε το πρωί της Κυριακής 22 Οκτωβρίου με οδηγό την αρχαιολόγο Λιάνα Σταρίδα. Είχε έρθει η ώρα να ξεναγηθούμε στις συνοικίες Φιντίκ και Σοφού Μεχμέτ, στη Βίγλα και στην Πύλη Ιησού... Στο ραντεβού που είχε δοθεί στην πλατεία της Βίγλας ο κόσμος ήταν πιο πολύς από ποτέ...

Όλος αυτός ο κόσμος είδε από κοντά και έμαθε πράγματα που δε μπορούσε ποτέ να φανταστεί για το Ηράκλειο. Πράγματα που θα χρειαζόταν ολόκληρο βιβλίο για σας μεταφέρουμε... Περιοριζόμαστε, λοιπόν, σ' αυτά που μας έκαναν μεγαλύτερη εντύπωση:

* Η περιοχή της Βίγλας παλιά λεγόταν και Καλλιθέα. Η πλατεία της Βίγλας είναι ουσιαστικά το ισόπεδο του προμαχώνα Βιτούρι. Ο προμαχώνας Βιτούρι σε αντίθεση με τον προμαχώνα του Μαρτινέγκο δεν είχε υποστεί μεγάλες ζημιές από την πολιορκία των Τούρκων, με αποτέλεσμα να αποκατασταθεί εύκολα.

* Τα σπιτάκια που βρίσκονται "σκαρφαλωμένα" στο λοφάκι της Βίγλας, πολλά από τα οποία κρύβουν με το πίσω μέρος τους το ενετικό τείχος, είχαν κατοικηθεί πρώτη φορά από πρόσφυγες. Τους είχε παραχωρηθεί λίγη γη για να χτίσουν εκεί, όπως έγινε και σε ομάδα σεισμόπληκτων. Στο παρελθόν υπήρξε πρόταση να κατεδαφιστούν τα σπιτάκια της Βίγλας, ώστε να φανεί το τείχος, τελικά όμως επικράτησε η σκέψη να διατηρηθούν ως ένας από τους ελάχιστους προσφυγικούς πυρήνες του Ηρακλείου.

* Σ' ένα σημείο της πλατείας της Βίγλας (λίγο πιο πάνω και δεξιά από την είσοδο της Πύλης Βιτούρι) δέσποζε ένας οθωμανικός τεκές (δηλαδή οθωμανικό μοναστήρι) ο οποίος σήμερα δε σώζεται. Ερωτήθηκε η κ. Σταρίδα, γιατί ο όρος "τεκές" έχει πάρει άλλο νόημα στις μέρες μας, ενώ σημαίνει μοναστήρι. Και εξήγησε πως οι δερβίσιδες για να έρθουν σε έκσταση και να κάνουν όσα προβλέπονται από το ρόλο τους, συχνά κάπνιζαν χασίς. Οι πυκνοί καπνοί, που μερικές φορές έβγαιναν και έξω, από τα μοναστήρια, έκαναν τους χριστιανούς να προσδώσουν στη λέξη τεκές τη σημερινή της έννοια.

* Ο προμαχώνας Βιτούρι κατασκευάστηκε επί προβλεπτού Βιτούρι και έχει μια ιδιαίτερη μορφή (όχι το καρδιόσχημο των λοιπών ενετικών προμαχώνων) εξαιτίας της θέσεώς του. Ολοκληρώθηκε επί προβλεπτού Τζώρτζη. Στη γωνία του λοβού του προμαχώνα υπάρχει ένα από τα ελάχιστα ενετικά οικόσημα που διασώθηκαν και μάλιστα σε πολύ καλή κατάσταση. Μπορούμε να το δούμε αν μπούμε στο πάρκο Γεωργιάδη από την πλευρά της Χαριλάου Τρικούπη και κοιτάξουμε τα τείχη στα αριστερά μας...

* Απέναντι από το άγαλμα του Βενιζέλου, μέσα στο παλιό λούνα παρκ και το σημερινό πάρκινγκ, βρίσκεται το Ηρώο που κατασκευάστηκε για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους. Το Ηρώο χτίστηκε μετά από πρόταση του Μαρινάτου, σε μινωικό ρυθμό, μετά από εράνους και δωρεές. Οι αρχηγοί των κρητικών επαναστάσεων πρόσφεραν τα όπλα τους, τα οποία φιλοξενήθηκαν στο μνημείο. Γύρω του είχε διαμορφωθεί ένας εκπληκτικός κήπος, ο οποίος σχεδόν ενωνόταν με την πλατεία Ελευθερίας.

* Τα εγκαίνια του Ηρώου έγιναν το 1930 με την επισημότητα και τη λαμπρότητα που απαιτούσε η περίσταση. Ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε δόσει το παρόν, ενώ τάγμα ευζώνων είχε έρθει στην Κρήτη από την Αθήνα. Μαθητές και οπλαρχηγοί έκαναν πορείες μέσα στην πόλη, που ξεκινούσαν άλλες από τη Χανιώπορτα, άλλες από το λιμάνι και που όλες κατέληγαν στο Ηρώο...

* Αργότερα, το μνημείο κατασχέθηκε και τα κειμήλια λεηλατήθηκαν στην κατοχή. Κάποια από τα κλεμμένα όπλα που είχαν προσφερθεί αγοράστηκαν στη συνέχεια και εκτίθενται σήμερα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.

* Ακόμα πιο μετά το Ηρώο πουλήθηκε ως ανταλλάξιμο, με αποτέλεσμα σήμερα να θεωρείται πως βρίσκεται μέσα σε ιδιωτική περιουσία. Υπάρχει άδεια κατεδάφισης και σχέδια για την ανέγερση πενταόροφης οικοδομής, ωστόσο, όπως είπε η κ. Σταρίδα, ο αγώνας για τη διάσωση του Ηρώου και την κήρυξή του ως διατηρητέου μνημείου, συνεχίζεται...

* Η συνοικία του Φιντίκ: Από την αρχή της οδού Πεδιάδος ξεκινούσε επί Τουρκοκρατίας η συνοικία του Φιντίκ, η οποία έφτανε σχεδόν ως τη σημερινή καινούργια πόρτα. Είχε πάρει το όνομά της από το τέμενος του Φιντίκ Πασά που βρισκόταν περίπου εκεί που σήμερα βρίσκεται το κατάστημα με τα μουσικά όργανα Πιταροκοίλη. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το Τέμενος πουλήθηκε ως ανταλλάξιμο σε κάποιον Πλεύρη. Αυτός έχτισε ένα σπίτι που δεν υπάρχει πιά και το οποίο επί Κατοχής είχε χρησιμοποιήσει ως έδρα της η Γκεσπάμπο.

* Δίπλα στο Τέμενος του Φιντίκ Πασά υπήρχε μια κρήνη, η οποία σήμερα έχει εντοιχιστεί στο σημείο των τειχών που βρισκόταν κάποτε ο ζωολογικός κήπος της Όασης...

* Μέχρι το 1970 η τάφρος των τειχών κατά μήκος της Χαριλάου Τρικούπη ήταν κατειλημμένη ολόκληρη από τρωγλοδύτες που είχαν εκεί τα παραγκόσπιτά τους. Η απόφαση του τότε Νομάρχη για αποκατάσταση των τειχών είχε ως αποτέλεσμα τη μεταφορά και τη στέγασή τους στις εργατικές κατοικίες στα Δειλινά.

* Η Πύλη του Ιησού (φιλοξενεί τη μόνιμη έκθεση του Καζαντζάκη και βρίσκεται στη συμβολή των οδών Έβανς και Πλαστήρα) με την καθαρά αναγεννησιακή μορφή ήταν η τελευταία πύλη που κατασκευάστηκε στο Ηράκλειο από τους Ενετούς. Ονομάστηκε, λοιπόν, από τότε Καινούργια Πόρτα. Εμείς σήμερα Καινούργια Πόρτα λέμε και τις καμάρες που έχουν διαμορφωθεί (πάνω σε ρήγμα των τειχών για να περνάνε τα αυτοκίνητα) ακριβώς δίπλα από την Πύλη του Ιησού, εκεί που είναι το μαγαζάκι με τις μπανάνες.

* Σε αντίθεση με τη μεγαλοπρέπεια της εισόδου της Πύλης του Ιησού, η έξοδός της είναι εξαιρετικά λιτή. Η Πύλη αυτή (όπως και οι άλλες δύο του Ηρακλείου) έκλεινε κάθε βράδυ και άνοιγε κάθε πρωί, επιτρέποντας είσοδο και έξοδο από τον ενετικό Χάνδακα μόνο στο φως της ημέρας. Στις διαμορφωμένες αίθουσες της Πύλης διέμεναν τις νύχτες Ενετοί στρατιώτες σε ετοιμότητα για παν ενδεχόμενο. Επί Οθωμανικής κυριαρχίας οι συγκεκριμένες αίθουσες χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες για όπλα και πυρομαχικά.

* Ακριβώς μπροστά από την είσοδο της Πύλης Ιησού λειτουργούσε επί Τουρκοκρατίας ένα καφενείο. Ως Οθωμανική περιουσία που ήταν πουλήθηκε κι αυτό ως ανταλλάξιμο και συνέχισε να λειτουργεί ως καφενείο μέχρι πρόσφατα. Όταν απομακρύνθηκε το καφενείο αποκαλύφθηκε και ο ένας από τους δύο πτερυγότοιχους της Πύλης που ήταν ως τότε καλυμμένος από μπάζα. Ο δεύτερο πτερυγότοιχος της Πύλης Ιησού δεν σώζεται...

* Ένα τεράστιο αδόμητο περιβόλι υπήρχε στο τετράγωνο που δημιουργείται από την αρχή της οδού Έβανς ως την οδό Βιάννου και από τα τείχη περίπου τη σημερινή πλατεία Κορνάρου. Σε σημερινό στενάκι της οδού Βιαννου υπήρχε παλιά το Τζαμί του Σοφού Μεχμέτ απ' όπου και πήρε το όνομά της όλη η περιοχή. Από εκεί που βρίσκεται περίπου το κατάστημα του Ομηρόλη, να πάει κάτω αριστερά ως την πλατεία Κορνάρου υπήρχε ο μεγαλοπρεπής ναός του Σωτήρος που κατεδαφίστηκε κατόπιν πιέσεως ιδιωτικών συμφερόντων με πολιτική απόφαση...

Χάρτες, μικροφωνικές και προϊόντα χαρουπιού!

Την ξενάγηση διοργάνωσαν οι Ομάδες Κυνηγιού Κρυμμένου Θησαυρού Ηρακλείου, στο πλαίσιο του κύκλου των ξεναγήσεων "Το Κάστρο και οι Μύθοι του". Το βολταράκι μας στην ιστορία του Ηρακλείου ήταν για άλλη μια φορά καλά οργανωμένο, με χάρτες για να παρακολουθούμε ευκολότερα τα σημεία της ξενάγησης και μικροφωνική για να ακούμε όλοι!

Στο μέσον της ξενάγησης έγινε ένα ευχάριστο διάλλειμα στην Πύλη Ιησού. Εκεί δόθηκαν συμβουλές διατροφής, απο την Νικολέτα Καψωριτάκη, Διαιτολόγο- Διατροφολόγο, ενώ προσφέρθηκε κέρασμα της Εταιρείας Euphorie, που εμπορεύεται προϊόντα από Χαρούπι. Το χαρούπι επειδή οι παλιοί Κρητικοί το είχαν συνδέσει με εποχές στερήσεων και πείνας, όταν τα πράγματα έφτιαξαν το έβγαλαν από τη διατροφή τους. Σήμερα, όμως, το χαρούπι επιστρέφει δυναμικά, καθώς έχει θεωρηθεί σούπερ τροφή. Και όχι άδικα...

Το χαρούπι και τα προϊόντα του, όχι μόνο διαθέτουν ασβέστιο σε ποσότητες τέτοιες που τις... ζηλεύουν τα γαλακτοκομικά! Αλλά και τις διαθέτουν στην πλέον απορροφήσιμη μορφή για τον ανθρώπινο οργανισμό! Ψάξτε το, δοκιμάστε το και θα μας θυμηθείτε!

www.voltarakia.gr

Ακολουθεί φωτορεπορτάζ: Στέφανος Ραπάνης - Image Photo Services