H Μεγάλη Δευτέρα αποκαλείται σε χωριά της Κρήτης και «μεγάλη μαχαίρα». Είναι η ημέρα που οι πολύ πιστοί απέφευγαν να πιάσουν μαχαίρι ή άλλο αιχμηρό αντικείμενο γιατί θεωρούσαν πως είναι αμαρτία να κοπούν. Είναι επίσης η ημέρα που ακόμα και οι ελάχιστα πιστοί ορθόδοξοι χριστιανοί σταματούν την κατανάλωση κρέατος και ξεκινούν την νηστεία, άσχετα με το αν κοινωνήσουν ή όχι το Μεγάλο Σάββατο. Η Μεγάλη Δευτέρα έχει χαρακτήρα εισαγωγικό και βάζει τους πιστούς στο κλίμα της Μεγάλης Εβδομάδας...

Στα χωριά ξεκινούν οι ετοιμασίες στα σπίτια για τον εορτασμό του Πάσχα και την υποδοχή των συγγενών από τις πόλεις: Αρχίζει γενική καθαριότητα, ασπρίζονται με ασβέστη οι αυλές, ενώ οι νοικοκυρές αρχίζουν ν' ανεπιάνουν τα προζύμια τους για τα πασχαλινά κουλούρια και τα καλιτσούνια. Οι άντρες και τ' αγόρια ξεκινούν να κόβουν ξύλα, κυρίως κατσοπρίνια, ασπαλάθους και άλλους θάμνους, προκειμένου να φτιάξουν τη φουνάρα που θα κάψει το βράδυ της Ανάστασης τον Ιούδα.

Οι παλιοί από τη Μεγάλη Δευτέρα και για όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα, σταματούσαν τις συνήθειες που τους διασκέδαζαν στα χωριά και έκαναν μια ζωή που αποδείκνυε συμπαράσταση προς το θείο δράμα: Έτσι, δεν άκουγαν μουσική, δεν τραγουδούσαν, δε σφύριζαν, δεν έπαιζαν χαρτιά. Σε κάποια καφενεία μάλιστα συνήθιζαν να κρεμούν τον Φάντη της τράπουλας από το ταβάνι, υποδηλώνοντας μ' αυτό την τρόπο την αποχή τους από τη χαρτοπαιξία...

Ιδού ο Νυμφίος έρχεται και η άκαρπη συκιά!

Στο θρησκευτικό-τελετουργικό κομμάτι, τη Μεγάλη Δευτέρα κυριαρχούν δυο γεγονότα:

1. Η ζωή του Ιωσήφ, του 11ου γιου του Πατριάρχη Ιακώβ, του ονομαζόμενου Παγκάλου, δηλαδή του ωραίου στο σώμα και στην ψυχή. Ο Ιωσήφ προεικονίζει με την περιπέτειά του (που πουλήθηκε σκλάβος στην Αίγυπτο) τον ίδιο τον Χριστό και το πάθος Του. Τα αδέλφια του Ιωσήφ τον φθονούσαν, γι’ αυτό τον έριξαν μέσα σ’ ένα λάκκο και κατόπιν τον πούλησαν σε Αιγύπτιους εμπόρους. Υπέφερε πολλά, όμως στο τέλος δοξάστηκε κι έγινε άρχοντας της Αιγύπτου. Ο Ιωσήφ θεωρείται τύπος του Χριστού για τα παθήματα, την αρετή του, την πραότητα και την ανεξικακία του. Και ο Κύριος φθονήθηκε από τους αρχιερείς, τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους και αφού υπέφερε πολλά για τη σωτηρία μας δοξάστηκε με την Ανάστασή Του.

2. Το περιστατικό της άκαρπης συκιάς που ξέρανε ο Χριστός. Σύμφωνα με την ευαγγελική διήγηση, το θαύμα αυτό έγινε την επομένη της εισόδου του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα. Ο Χριστός, βλέποντας στο δρόμο μια συκιά, πήγε κοντά της, μα δε βρήκε παρά μόνο φύλλα. Της λέει τότε: «Ποτέ πια μην ξαναβγάλεις καρπό!». Κι αμέσως ξεράθηκε η συκιά. Εκείνη η άκαρπη συκιά συμβόλιζε τη Συναγωγή των Ιουδαίων που δεν είχε να παρουσιάσει πνευματικούς καρπούς και γι’ αυτό καταδικάστηκε από τον Κύριο. Συμβόλιζε ακόμα και κάθε άνθρωπο που δεν έχει πνευματική καρποφορία.

Το Ευαγγέλιο του Όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας αφηγείται όχι μόνο το επεισόδιο της συκής, αλλά και τις παραβολές των δύο γιων (Ματθ. 21, 28-32) και των κακών γεωργών (Ματθ. 21, 33-46) μέσω των οποίων ο Κύριος προείπε την απόρριψή Του στον ισραηλιτικό λαό. Οι παραβολές αυτές ελέχθησαν την ημέρα μετά την Κυριακή των Βαΐων και γι’ αυτό η Εκκλησία όρισε να διαβάζονται τη Μεγάλη Δευτέρα.

Η ακολουθία του Όρθρου αρχίζει με το πασίγνωστο τροπάριο: "Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός"...

www.voltarakia.gr