Η Λότζια... Η λέσχη των ευγενών της Ενετοκρατίας... Το σημερινό Δημαρχείο Ηρακλείου. Νομίζουμε ότι όλοι το ξέρουμε, αλλά είναι πραγματικά έτσι; Ξέρουμε για παράδειγμα ότι το πίσω μέρος του Δημαρχείου (αυτό που φαίνεται από την πλατεία του Αγίου Τίτου, αν σταθούμε με την πλάτη στο hondos) ήταν η Ενετική Οπλαποθήκη; Ξέρουμε ότι το κτίριο της Οπλαποθήκης και το κτίριο της Λότζια ενώθηκαν σχετικά πρόσφατα και ότι η αρχική σκέψη ήταν να γίνουν Αρχαιολογικό Μουσείο και όχι Δημαρχείο; Και όμως!

Το κτίριο της Λότζια είχε υποστεί μεγάλες ζημιές από σεισμό. Κατεδαφίστηκε αυθαίρετα όροφος. Δε φρόντισε κανείς να προστατεύει τα κομμάτια που κατεδαφίζονταν και τα οποία είχαν αξία! Ήταν κομμάτια ενός μνημείου, άλλωστε. Από το εξωτερικό υπήρξε κατακραυγή. Από το εσωτερικό οι απόψεις διίστανται (τι πρωτότυπο!) Ήρθαν μετά οι πόλεμοι και η μικρασιατική καταστροφή και πήγαν τα πάντα πολύ πίσω...

Τελικά η Λότζια ανακατασκευάστηκε πλήρως από μπετόν και ενοποιήθηκε με την Αρμέρια (ενετική οπλαποθήκη) που βρισκόταν στο πίσω μέρος της. Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι εξωτερική επένδυση, τόσο επιτυχημένη, που μας έδωσε και βραβείο καλύτερης ανακατασκευής μνημείου.

Βολταράκι σε 28 μνημεία!

Όλα τα παραπάνω τα μάθαμε το πρωί της Κυριακής 19 Μαρτίου στο πλαίσιο της ξενάγησης που διοργάνωσε η οργανωτική επιτροπή των ομάδων Κυνηγιού Κρυμμένου Θησαυρού Ηρακλείου Κρήτης, με οδηγό την αρχαιολόγο Λιάνα Σταρίδα. Μιλάμε για μια πολύ ωραία οργάνωση: Διέθετε χάρτες που διανεμήθηκαν στο κοινό, μικροφωνική και ντουντούκα. Η δεύτερη χρησιμοποιήθηκε όταν μας... πρόδωσε η πρώτη! Και χρειαζόταν πραγματικά με δεδομένο ότι στην ξενάγηση συμμετείχαν περί τα 200 άτομα. Θα ήταν αδύνατο να ακούμε όλοι σε ανοιχτό χώρο...

Η ακούραστη Λιάνα Σταρίδα μας ξενάγησε στην 25ης Αυγούστου, ξεκινώντας από την πλατεία των 18 Άγγλων και φθάνοντας στα Λιοντάρια. Μας μίλησε όχι για ένα, όχι για δύο, αλλά για 28 (!) διαφορετικά μνημεία που υπάρχουν στη συγκεκριμένη διαδρομή. Στη συνέχεια του κειμένου θα αναφερθούμε σε κάποια από αυτά, ενώ για τα υπόλοιπα, θα ακολουθήσουν προσεχώς ξεχωριστές αναρτήσεις...

Ενετικός ναύσταθμος

Ξεκινάμε από τον Ενετικό Ναύσταθμο, με τα τρία συγκροτήματα νεωρίων. Αν σταθεί κανείς στην ταβέρνα "Τα Ψάρια" στο τέλος της 25ης Αυγούστου και κοιτάξει δεξιά προς το "Μαρίνα", θα τα δει.

* Πρώτα τα δυτικά νεώρια, τα οποία "ξυρίστηκαν", κόπηκαν κάθετα περίπου στη μέση για τις ανάγκες της παραλιακής λεωφόρου. Όμως τα βάσανά τους δεν τελείωσαν εκεί. Ακολούθησε στις αρχές του 1970, την εποχή που το μπετόν ήταν στα φόρτε του, η επικάλυψη της οροφής των νεωρίων με τσιμέντο. Δεν ήξεραν τότε πως το μπετόν διαβρώνει την πέτρα... Και τώρα που το έμαθαν δεν τολμούν να το αφαιρέσουν, γιατί -με δεδομένο ότι τα νεώρια είναι κουτσουρεμένα- υπάρχει κίνδυνος να μην αντέξουν στατικά τη διαδικασία της... απομάκρυνσης του τσιμέντου.

* Ακολουθούν τα νεώρια Antichi (αρχαία νεώρια) στο κτίριο της πρώην Περιφέρειας και του παλιού τελωνείου. Αν περπατήσει κάποιος πίσω από το κτίριο της Αποκεντρωμένης, μπορεί να δει κάποια κομμάτια που ακόμα σώζονται...

* Τέλος, υπάρχουν τα Ανατολικά Νεώρια, τα οποία δεν είναι ορατά από "Τα Ψάρια", καθώς βρίσκονται απέναντι από το σιντριβάνι του ΟΛΗ και την είσοδο του "Μαρίνα". Το εντυπωσιακό είναι πως η θάλασσα επί Ενετοκρατίας έφθανε μέχρι τα νεώρια και έμπαινε μέσα σ' αυτά μαζί με τα πλοία που έπρεπε να επισκευαστούν. Ότι βρίσκεται σήμερα μπροστά από τα νεώρια είναι νεώτερα, ωραιότατα μπαζώματα!

Πύλη του Μόλου

Η Πύλη του Μόλου έκλεινε την είσοδο του Ηρακλείου από την πλευρά της θάλασσας. Βρισκόταν μπροστά από τον Κούλε, περίπου εκεί που τελειώνουν οι πάγκοι των αλιέων και αρχίζει η διαδρομή προς το μόλο. Η πύλη ενωνόταν με το παραθαλάσσιο τοίχος της πόλης. Ανατολικότερα υπήρχε και άλλη μια πύλη, η Πύλη των Νεωρίων. Βρισκόταν στο σημείο όπου είναι σήμερα τα γνωστά μας σκαλάκια.

Όλα αυτά διαλύθηκαν στη σφαγή της 25ης Αυγούστου. Όπως μας είπε η Λιάνα Σταρίδα, οι Άγγλοι είχαν στριμώξει τους Τούρκους, η πύλη του Μόλου ήταν κλειστή, Τούρκοι νταήδες έβαλαν φωτιά. Η φωτιά έφτασε περίπου ως τη Λότζια, ενώ οι προαναφερόμενες πύλες υπέστησαν μεγάλη ζημιά.

Οι Άγγλοι κατεδάφισαν ότι είχε μείνει από την Πύλη του Μόλου και άρχισαν να υλοποιούν τα σχέδιά τους για μετατροπή του "τουρκολίμανου" του Ηρακλείου σε ένα ευρωπαϊκό λιμάνι σύγχρονο. Αυτό σήμανε την έναρξη των μπαζωμάτων, ενώ τη δεκαετία του '30 γκρεμίστηκε και ο μικρός Κούλες για να φτιαχτεί η προβλήτα του λιμανιού.

Ο μικρός Κούλες

Ο άτυχος μικρός Κούλες, που θυσιάστηκε για να φτιαχτεί η προβλήτα, βρισκόταν στη θέση της. Έμοιαζε με τον γνωστό μας Κούλε σε όλα, εκτός από το μέγεθος. Ο μικρός και ο μεγάλος Κούλες ενωνόταν με αλυσίδα, την οποία άνοιγαν και έκλειναν οι Τούρκοι, όποτε έπρεπε να μπει ή να βγει πλοίο. Αυτό ήταν τότε το λιμάνι του Ηρακλείου... Ότι περιλαμβάνεται μεταξύ Κούλε, προβλήτας και Νεωρίων. Οτιδήποτε άλλο υπάρχει σήμερα ανατολικότερα, τότε ήταν μια απέραντη αμμουδιά!

Ξενοδοχείο Μίνως

Πρόκειται για το εγκαταλελειμμένο επί χρόνια κτίριο, πίσω από την ταβέρνα "Τα Ψάρια". Το καημένο το ξενοδοχείο, είχε κι αυτό την τύχη των δυτικών Νεωρίων. Το "ξύρισαν", το έκοψαν στη μέση για τις ανάγκες της παραλιακής. Το καλό είναι ότι υπάρχουν σχέδια και φωτογραφίες του. Οπότε τώρα που επιτέλους έλαβε άδεια για αναστύλωση ο Δήμος Ηρακλείου, υπάρχει η δυνατότητα να κερδίσουμε και άλλο βραβείο καλύτερης αποκατάστασης μνημείου!

Ο Άγιος Ρόκκος

Όπως ανεβαίνουμε την 25ης Αυγούστου δεξιά, η ματιά μας συναντά ένα ωραίο κτίριο, αρχοντικό, στο οποίο στεγάζεται η Alpha. Μπορεί κάποιοι από εμάς να μην το θυμόμαστε ως κάτι άλλο, όμως το κτίριο έχει μεγάλη ιστορία. Στο ένδοξο παρελθόν του υπήρξε εκκλησία. Ο Άγιος Ρόκκος, ο οποίος επί τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε χαμάμ.

Κτίριο Μινωικών

Απέναντι, το κτίριο των Μινωικών Γραμμών, διαθέτει πολύ σωστή αποκατάσταση, σύμφωνα με τη Λιάνα Σταρίδα. Είχε κατασκευαστεί για να στεγάσει την Τράπεζα Κρήτης, κατά την περίοδο της αυτονομίας του νησιού.

Πλατεία Αγίου Τίτου

Ο Άγιος Τίτος και όχι ο Άγιος Μάρκος (όπως λανθασμένα πιστεύουν πολλοί) ήταν ο μητροπολιτικός ναός των Ενετών. Τα υλικά του Αγίου Τίτου λέγεται πως προήλθαν από τον κατεστραμμένο ναό του Αγίου Φραγκίσκου που βρισκόταν στη θέση του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. Επί Ενετοκρατίας η καρδιά της πόλης χτυπούσε στην πλατεία του Αγίου Τίτου περισσότερο κι απ' ότι χτυπούσε στην πλατεία των Λιονταριών. Πίσω από τον Άγιο Τίτο βρισκόταν η Λατινική Αρχιεπισκοπή, εκεί που σήμερα είναι το κτίριο της Ένωσης Ηρακλείου, με τη μεγάλη δεξαμενή στο υπόγειο. Μια ακόμα μεγαλύτερη δεξαμενή, πολύχωρη, με τόξα, υπάρχει κάτω από το "Παγοποιείο". Πληροφορίες λένε πως σύντομα η εντυπωσιακή δεξαμενή θα "ανοίξει" για το κοινό.

Ξενοδοχεία - πορνεία

Το κτίριο που σήμερα στεγάζεται το Hondos και το κτίριο στο οποίο στεγάζονται τα γραφεία της Hertz υπήρξαν τα πιο πολυτελή και εντυπωσιακά ξενοδοχεία του Ηρακλείου. Διέθεταν λέσχες και εστιατόρια, ενώ απευθύνονταν μόνο στους πολύ πλούσιους και ισχυρούς. Την περίοδο της Κατοχής τα συγκεκριμένα ξενοδοχεία στέγασαν πορνεία για τους Γερμανούς. Είχαν πάρει τις γυναίκες από το Λάκκο και τις είχαν εγκαταστήσει στα συγκεκριμένα ξενοδοχεία...

Βασιλική του Αγίου Μάρκου

Πρόκειται για την πρώτη καθολική εκκλησία που έφτιαξαν οι Ενετοί, μετά την εγκατάστασή τους στο Χάνδακα. Φαίνεται όμως πως την έχτισαν γρήγορα και βιαστικά, καθώς συνεχώς "έβγαζε" προβλήματα. Οι αδυναμίες του κτίσματος έχουν καταγραφεί ιστορικά από τα διαβήματα που έκαναν οι εδώ προβλεπτές προς τη Γαληνοτάτη.

Στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου γινόταν οι στέψεις των προβλεπτών του Χάνδακα, καθώς επίσης και οι ταφές αξιωματούχων και ιερέων που είχαν σχέση με το Ναό. Οι δύο πρώτοι νεκροί της Μάχης της Κρήτης (Μαρινέλης και Τζουλάκης) είχαν επίσης ταφεί στη Βασιλική, πριν τα οστά τους μεταφερθούν στο κοιμητήριο του Αγίου Κωνσταντίνου.

Εντός της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου σώζεται εντοιχισμένο λιθανάγλυφο θύρωμα του μεγάρου Ιτάρ, ενώ άγνωστη παραμένει η τύχη του περίφημου ρολογιού της. Η Βασιλική είχε ένα ρολόι "για όλες τις δουλειές" που ειδοποιούσε τους κατοίκους της πόλης για τις λειτουργίες, για την ώρα που άνοιγαν τα μαγαζιά, για τις γιορτές και άλλα πολλά. Όμως το ρολόι αυτό χάθηκε μετά την παράδοση του Χάνδακα στους Τούρκους...
Το κτίριο πήγαινε ολοταχώς για κατεδάφιση κατά τα νεότερα χρόνια, κάτι που απέτρεψε ο Ανδρέας Καλοκαιρινός, ο οποίος και προώθησε μελέτη αποκατάστασης...

Ευχαριστούμε!

Για όλα αυτά, καθώς και για άλλα πολλά, ευχαριστούμε από καρδιάς την Λιάνα Σταρίδα και τους διοργανωτές της άψογης ξενάγησης. Νέα ξενάγηση ακολουθεί το μήνα Απρίλιο. Όταν προγραμματιστεί θα σας ενημερώσουμε σχετικά!

www.voltarakia.gr