Εκτύπωση αυτής της σελίδας

Ό,τι "εμπόδιζε" το κατεδαφίζαμε...

Ούτε που μας περνούσαν από το μυαλό τα φοβερά και τρομερά που μάθαμε για την Ανατολική πλευρά του Ηρακλείου την περασμένη Κυριακή. Μάθαμε μεταξύ άλλων πως ενετική πύλη ανατινάχτηκε με δυναμίτη για ν' ανοίξει δρόμος, πως επιπρομαχώνας "κόντυνε" για ν' αποκτήσει θέα ξενοδοχείο, πως στα υπόγεια των καταστημάτων της Λεωφόρου Δικαιοσύνης σώζονται τμήματα ενετικής δεξαμενής... Μάθαμε μέχρι πως τα σπίτια μιας συνοικίας του Ηρακλείου είχαν χτιστεί με μαρμάρινες επιτύμβιες πλάκες από το Οθωμανικό Νεκροταφείο!

Όλη αυτή τη γνώση, που μας κάνει να βλέπουμε την πόλη μας με άλλα μάτια, τη χρωστάμε στη Λιάνα Σταρίδα που για άλλη μια φορά μας ξενάγησε εθελοντικά, μα και στην Οργανωτική Επιτροπή Ομάδων Κυνηγιού Κρυμμένου Θησαυρού Ηρακλείου Κρήτης που οργάνωσαν την ξενάγηση. Για άλλη μια φορά η διοργάνωση ήταν άψογη. Διέθετε από τυπωμένους χάρτες με τα σημεία - σταθμούς της ξενάγησης μέχρι και μικροφωνική για να ακούμε όλοι καλά ακόμα κι αν δεν είμαστε πολύ κοντά...

Θα επιχειρήσουμε να σας μεταφέρουμε τα... sos απ' όσα μάθαμε την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου. Μακάρι να μπορούσαμε να σας τα μεταφέρουμε όλα, αλλά μετά θα έπρεπε να γράψουμε βιβλίο, δε θα αρκούσε μόνο μία ανάρτηση...

Πάμε, λοιπόν, ένα βολταράκι στα σημαντικότερα πράγματα που μάθαμε για την Ανατολική Πλευρά του κέντρου του Ηρακλείου...

• Κάποτε η Πλατεία Ελευθερίας ήταν μια απέραντη χωμάτινη αλάνα. Βρισκόταν εκτός μεσαιωνικών τειχών και δεν υπήρχε μουσείο, δεν υπήρχαν τείχη, δεν υπήρχαν κτίρια, δεν υπήρχε τίποτα... Τότε ονομαζόταν Πεδίο του Άρεως, ονομασία που διατηρήθηκε και ως την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας.

• Το «Πεδίο του Άρεως» χρησίμευε για να κάνουν τις ασκήσεις τους οι στρατιώτες που διέμεναν στους στρατώνες του Αγίου Γεωργίου επί Ενετοκρατίας. Οι στρατώνες ήταν ένα μακρόστενο ενιαίο κτίριο, στη θέση που είναι σήμερα η Περιφέρεια (πρώην Νομαρχία), το Δικαστικό Μέγαρο και το Ειρηνοδικείο.

• Επί Τουρκοκρατίας, οι στρατώνες του Αγίου Γεωργίου μετονομάστηκαν σε Κισλάδες (=στρατώνες στα Τούρκικα). Ο φοβερός σεισμός του 1856 ισοπέδωσε τους στρατώνες μαζί με σχεδόν όλο το Ηράκλειο.

• Η Τουρκική Διοίκηση ανέθεσε στον πρακτικό αρχιτέκτονα από την Ήπειρο Αθανάσιο Μούση να χτίσει ξανά τους στρατώνες ως ενιαίο συγκρότημα. Τότε εντοιχίστηκε το θύρωμα που βλέπουμε στην πύλη των δικαστηρίων ακόμα και σήμερα. Το μαρμάρινο θύρωμα ήταν δώρο ενός ορφανού από την Κρήτη που είχαν περιθάλψει και μορφώσει οι μοναχοί του Αγίου Φραγκίσκου. Το ορφανό έφτασε να γίνει Πάπας και έστελνε πολλά δώρα στη Μονή του Αγίου Φραγκίσκου.

• Ερείπια της Μονής είδαμε αργότερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Εκεί ήταν η θέση της πριν καταστραφεί από το σεισμό που κατέστρεψε και τους στρατώνες... Τότε αφαιρέθηκε το θύρωμα και εντοιχίστηκε στα σημερινά Δικαστήρια...

• Επιστρέφοντας στην ιστορία της πλατείας Ελευθερίας, αξίζει ν’ αναφέρουμε πως για ένα μεγάλο διάστημα λειτούργησε ως κήπος. Για τη δημιουργία του έρχονταν ειδικοί γεωπόνοι από την Αθήνα στο Ηράκλειο... Ο κήπος κάποια στιγμή άρχισε να κλειδώνεται τις νύχτες, γιατί θεωρήθηκε επικίνδυνος χωρίς φως, ενώ η Πλατεία Ελευθερίας παρέμενε χώρος συνάθροισης του κοινού. «Νυφοπάζαρο» τον ονόμαζαν καθώς οι νέοι και οι νέες γύρω στο ’60 έκαναν εκεί το απογευματινό τους σουλάτσο ή κάθονταν να πιουν το ούζο τους στα πολυάριθμα καφενεία της Πλατείας...

• Στην Πλατεία Ελευθερίας δέσποζε η Πύλη του Αγίου Γεωργίου. Υπήρχε μια από τις τρεις βασικές του Ηρακλείου, εκείνη που οδηγούσε στο Λασίθι και τις ανατολικές περιοχές της Κρήτης. Ουρές ακόμα και μέχρι τον Πόρο σχημάτιζαν κάθε πρωί οι άνθρωποι με τα γαϊδουράκια και τα εμπορεύματά τους προκειμένου να μπουν στο Ηράκλειο από την Πύλη του Αγίου Γεωργίου που περίμεναν να ανοίξει...

• Τα εγκαίνια της Πύλης είχαν γίνει το 1565 και ήταν πολυήμερο, μέγα γεγονός της εποχής. Η Πύλη ήταν ένα πραγματικό κόσμημα, πράγμα που δεν εμπόδισε τη Δημοτική Αρχή του 1917 να την ανατινάξει με δυναμίτη (!) προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για την Κνωσό που μόλις είχε ανακαλυφθεί...

• Ακολούθησε επίσης μπάζωμα των τειχών και κατασκευή τοίχου αντιστήριξης προκειμένου να στηριχθούν τα μπάζα. Το πρώτο όνομα της σημερινής Λεωφόρου Δημοκρατίας ήταν Λεωφόρος Κνωσού...

• Τα πρώτα ευρήματα της Κνωσού μεταφέρθηκαν και φυλάχτηκαν στους στρατώνες του Αγίου Γεωργίου, που χρησιμοποιήθηκαν επίσης για τη στέγαση προσφύγων, ως έδρα της χωροφυλακής και δύο φορές ως γυμνάσιο...

• Απέναντι από τη σημερινή Περιφέρεια, στη θέση που ήταν κάποτε το κατάστημα Κατράντζου και σήμερα η Τράπεζα και το κατάστημα Μπιζιώτη, πάνω στην τάφρο του παλαιού τείχους, υπήρχε μια μεγάλη δεξαμενή νερού για την ύδρευση των στρατώνων του Αγίου Γεωργίου. 60.000 βαρέλια χωρούσε η δεξαμενή, που ήταν τόσο μεγάλη ώστε οι Ενετοί να τη χαρακτηρίζουν "θάλασσα". Το νερό έφθανε από την πηγή της Αγίας Ειρήνης μέσω των "Τριών Καμαριών", που βρίσκονταν στο χώρο της σημερινής πλατείας Ελευθερίας. Το 1931, όταν οι ενδιαφερόμενοι ζήτησαν την κατεδάφισή της, χρειάστηκε να αντλούν το νερό επί μέρες για να αδειάσει και να μπορέσουν να την γκρεμίσουν.

• Τμήματα της τεράστιας δεξαμενής σώζονται σήμερα αποσπασματικά σε υπόγεια καταστημάτων της λεωφόρου Δικαιοσύνης, αφού η τάφρος με τη γνωστή διαδικασία πουλήθηκε ως ανταλλάξιμη και πέρασε στα χέρια ιδιωτών.

• Καταμεσής στην Πλατεία Δασκαλογιάννη υπήρχε κάποτε η «Παναγιά η Ψυχοσώστρα». Επί Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τέμενος για τα τάγματα των γενιτσάρων, που διέμεναν στους όμορους Κισλάδες. Πριν γκρεμιστεί για να διανοιχθεί η Πλατεία ο Ναός της Ψυχοσώστρας λειτουργούσε ως παρασκευαστήριο χαλβά...

• Ανάλογη τύχη είχε μια εκκλησία της μεσοβυζαντινής περιόδου που βρισκόταν δίπλα στην «Ωραία Πύλη». Η Ωραία Πύλη βρισκόταν Δαιδάλου και Ιδομενέως γωνία και κατεδαφίστηκε μαζί με το ναό για να διανοιχθεί η οδός Δαιδάλου, η οποία τότε ήταν ένα χωμάτινο σοκάκι...

• Επί της Δουκός Μποφώρ απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο υπάρχει ο αντίστροφος προμαχώνας που κάποτε υπήρξε το πρωτοποριακό σινεμά «Βόσπορος» αρχικά και στη συνέχεια «Αλκαζάρ». Στο χώρο σήμερα στεγάζεται η επιγραφική συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου που παραμένει μονίμως κλειστή. Στο χώρο μπορούμε να δούμε (καθώς περνάμε και με το αυτοκίνητο αν κοιτάξουμε δεξιά από το παράθυρο) επιτύμβιες πλάκες, βάθρα κιόνων και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη.

• Σε μια γωνιά βρίσκονται πεταμένες σε σωρό οθωμανικές επιτύμβιες πλάκες, οι οποίες προέρχονται από τα δύο οθωμανικά νεκροταφεία του Ηρακλείου (ένα στη Χανιώπορτα, κι ένα στην περιοχή της Λεωφόρου Ιωνίας-Ατσαλένιου. Μάλιστα, όπως μάθαμε, οι πρόσφυγες έχτιζαν τα σπίτια τους με τις μαρμάρινες επιτύμβιες πλάκες από τα Οθωμανικά νεκροταφεία, τις οποίες σοβάντιζαν από πάνω!

• Όταν έγιναν οι ανασκαφές για την επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου, βρέθηκε ένας πραγματικός θησαυρός μεταξύ των οδών Μεραμβέλου και Χατζιδάκη Ιωσήφ. Βρέθηκε μια ρωμαϊκή έπαυλη με εκπληκτικά ψηφιδωτά δάπεδα. Στην πορεία στο ίδιο σημείο λειτούργησε το οθωμανικό νοσοκομείο και γενικά εκεί μπορούμε να δούμε υπολείμματα όλης της ιστορίας του Ηρακλείου...

• Κάτι που μας έκανε εντύπωση είναι το πόσο χαμηλότερα από τη σημερινή στάθμη βρισκόταν κάποτε η επιφάνεια της πόλης. Όπως μάθαμε ήταν όντως πολύ χαμηλότερα, μια που –μην έχοντας τα σημερινά μέσα- οι άνθρωποι έχτιζαν πάνω σ’ ότι γκρεμιζόταν από σεισμούς και άλλους φυσικούς ή ανθρωπογενείς παράγοντες.

• Απέναντι από το ξενοδοχείο Ατλαντίς υπάρχει ο επιπρομαχώνας Zane. Πρόκειται για το γνωστό τμήμα με το γρασίδι που μπορείτε να δείτε και στις φωτογραφίες που ακολουθούν. Το ύψος του ήταν συν πέντε μέτρα, αλλά ο επιπρομαχώνας «κουρεύτηκε» όταν χτίστηκε το ξενοδοχείο...

Το συμπέρασμα που βγάλαμε είναι πως ό,τι "εμπόδιζε" συνηθίζαμε να το κατεδαφίζουμε στο Ηράκλειο. Υπάρχουν ανάλογα παραδείγματα και σε άλλα σημεία της πόλης με κορυφαίο το Ναό του Σωτήρος στην Πλατεία Κορνάρου...

Αυτά είναι μόνο κάποια από τα πολλά ενδιαφέροντα που μάθαμε στην ξενάγηση της Κυριακής που μας πέρασε. Ευχαριστούμε τους διοργανωτές και τη Λιάνα Σταρίδα και περιμένουμε με ανυπομονησία την επόμενη ξενάγηση...

www.voltarakia.gr

Φωτογραφίες: Στέφανος Ραπάνης – Ιmage Photo Services

Gallery