Κι εκεί που νομίζαμε πως γνωρίζαμε το φρούριο Κούλε, τελικά αποδείχτηκε πως... δεν! Ένα σωρό άγνωστες ιστορίες για ναυάγια και ογκόλιθους που εξορύχτηκαν από τη Ροδιά, για κανονιοθυρίδες μήκους 11 μέτρων και σαβουρώματα πλοίων, για φυλακίσεις, την "πύλη του φονιά" και όχι μόνο μάθαμε μόλις πρόσφατα. Πως; Χάρη στην πρώτη από τις δωρεάν ξεναγήσεις του Δήμου Ηρακλείου και στην ακούραστη εθελόντρια ξεναγό Αθηνά Σφακάκη - Κυριακάκη, την οποία ευχαριστούμε...

Αν χάσατε την ξενάγηση ελάτε μαζί μας βολταράκι νοερό... Στο εμβληματικό φρούριο του Ηρακλείου, τον ακοίμιστο φρουρό του μεγάλου κάστρου που έχει γίνει γνωστό στις διάφορες περιόδους της ιστορίας με τα ονόματα:

* Rocca a Mare,
* Castello a Mare,
* Castello,
* Su Koulesi

* Η λέξη "κούλες" προέκυψε με τα χρόνια και αποτελεί παραφθορά των λέξεων Su Koulesi (Σου-κουλεσί) σημαίνει στα τουρκικά "Φρούριο της Θάλασσας".

* Η κατασκευή του Κούλε έγινε από τους Ενετούς για να προστατεύει το λιμάνι του Ηρακλείου από τις εισβολές άλλων κατακτητών. Η οικοδόμησή του διήρκησε 27 χρόνια.

* Στην ανέγερση του Κούλε (όπως και των ενετικών τειχών) βοήθησε ο ντόπιος πληθυσμός, ο οποίος ήταν υποχρεωμένος να προσφέρει τις υπηρεσίες του για τουλάχιστον μια εβδομάδα μαζί με το ζώο του.

* Απέναντι από τον Κούλε, στη θέση του καφέ Μαρίνα περίπου υπήρχε ένα μικρότερο φρούριο, ο μικρός Κούλες, όπως λεγόταν. Μόλις έπεφτε η νύχτα τοποθετούνταν με βάρκες αλυσίδες από το μεγάλο ως το μικρό Κούλε, αποκλείοντας την προσέγγιση στο ενετικό λιμάνι του Ηρακλείου και προστατεύοντάς το από τυχόν... ανεπιθύμητους επισκέπτες!

* Ο μικρός Κούλες κατεδαφίστηκε προς χάριν της ανάπλασης και επέκτασης του λιμανιού του Ηρακλείου...

* Ο μεγάλος Κούλες έχει κατασκευαστεί επάνω σε ένα φυσικό βράχο της θάλασσας, ο οποίος είναι μάλιστα ορατός και σε κάποιο σημείο στο εσωτερικό του φρουρίου.

* Τεράστιοι ογκόλιθοι που εξορύχτηκαν από τη Ροδιά και τη Ντια χρησίμευσαν για τη θεμελίωση του φρουρίου... Τοποθετήθηκαν γύρω από το φυσικό βράχο που προαναφέραμε για να αποτελέσουν τη βάση της θεμελίωσης του επιβλητικού φρουρίου των 3.600 τετραγωνικών.

* Ο Κούλες είναι διώροφος: Στο ισόγειο υπήρχαν αποθήκες τροφίμων και πολεμοφοδίων, καθώς επίσης και κελιά φυλακών. Στον όροφο υπήρχαν τα δωμάτια των αξιωματικών, ένας μικρός ναός, ανεμόμυλος και φούρνος.

* Άραγε οι απλοί στρατιώτες που κοιμόντουσαν; Στο ισόγειο, πάνω από τις αποθήκες! Αν υψώσουμε τα μάτια μας ψηλά, φαίνονται ακόμα τα πέτρινα στηρίγματα των ξύλινων δοκών των οντάδων. Οι οντάδες αυτοί χρησίμευαν ως κοιτώνες για τους στρατιώτες...

* Στρέφοντας τα μάτια μας ψηλά βλέπουμε επίσης ανοίγματα στην οροφή, τα οποία χρησίμευαν για φωτισμό και αερισμό του ισογείου, αλλά όχι μόνο. Χρησίμευαν επίσης για ενδοεπικοινωνία, αλλά και για μεταφορά οπλισμού και τροφίμων με σχοινιά από το ισόγειο στον όροφο του Κούλε.

* Μόλις εισερχόμαστε στο φρούριο δεξιά, η αρχιφύλακας μας είχε ανοίξει μια από τις κανονιοθυρίδες του κάστρου, αυτή που έβλεπε στο μικρό Κούλε: Είναι απίστευτο, αλλά έχει μήκος 11 μέτρα! Όσο δηλαδή είναι το πάχος του εξωτερικού τοίχου του Κούλε...

* Συνολικά στο φρούριο υπάρχουν 18 κανονιοθυρίδες στο ισόγειο και 25 στον 1ο όροφο.

* Κατά την περίοδο της Αιγυπτοκρατίας στην Κρήτη κατασκευάστηκε στον Κούλε ένας φάρος. Σήμερα μπορούμε να δούμε μόνο τη βάση του στη βορειοανατολική γωνία του ορόφου.

* Μόλις μπαίνουμε στο φρούριο αριστερά, μια από τις παλιές αποθήκες έχει μετατραπεί σε αίθουσα διαλέξεων, κοντά στην οποία είναι η "πύλη του φονιά". Κανένας εισβολέας δεν ήξερε τι θα του συμβεί περνώντας από τη συγκεκριμένη πύλη... Κατά μήκος του τόξου της υπάρχει μια μεγάλη εσοχή από την οποία διοχετεύονταν λεπίδες, καυτό λάδι ή ακόμα και αφηνιασμένες μέλισσες!

* Σε ένα από τα διαμερίσματα του ισογείου υπάρχουν ευρήματα από τα συνολικά οκτώ ναυάγια που έχουν εντοπιστεί και εξερευνηθεί στη θαλάσσια περιοχή του Κούλε. Ανάμεσά τους και το θρυλικό Λα Τερέζ, το οποίο ερεύνησε ο ίδιος ο Κουστώ! Ο διάσημος Γάλλος εξερευνητής ανέσυρε μεταξύ άλλων από το Λα Τερέζ ένα κανόνι με χαραγμένη τη χρονολογία 1666.

* Επίσης, στο ισόγειο εκτίθενται αγγεία, δεμένα και τοποθετημένα με τον ίδιο τρόπο που δένονταν και τοποθετούνταν στα αμπάρια των πλοίων πολλά-πολλά χρόνια πριν... Όπως διαπιστώθηκε από έρευνες, τα ίδια αγγεία χρησιμοποιούνταν πολλές φορές για μεταφέρουν διαφορετικά αγαθά...

* Πίσω από τον Κούλε υπάρχει ένα παραλιάκι, στο οποίο οι παππούδες μας έκαναν τα μπάνια τους πριν από μερικές δεκαετίες στο Ηράκλειο. Η πύλη που βρίσκεται περίπου σ' αυτό το σημείο ήταν η πύλη του εφοδιασμού για το φρούριο. Παρατηρούμε πως δεν έχει σκαλοπάτια, αλλά μόνο ένα κεκλιμένο επίπεδο, ώστε να μεταφέρονται ευκολότερα προς το εσωτερικό οι προμήθειες, ειδικά όταν αυτές βρίσκονται μέσα σε βαρέλια...

* Έρχονταν, λοιπόν, τα πλοία από τη Βενετία, γεμάτα αγαθά. Όταν υπήρχαν προϊόντα από την Κρήτη για να φορτώσουν και να πάρουν μαζί τους, όλα καλά... Όταν, όμως, δεν υπήρχαν, τι γινόταν; Τότε οι ναυτικοί "σαβούρωναν" το πλοίο. Γέμιζαν δηλαδή τα αμπάρια του με λίθινα διακοσμητικά που είχαν αποσπαστεί από την Κάντια, έκαναν το ταξίδι τους με ασφάλεια και στη συνέχεια τα πουλούσαν όταν έφταναν στον προορισμό τους! Φανταστείτε πως ακόμα και σήμερα υπάρχουν σε παλιά σπίτια της Ιταλίας και όχι μόνο εγχάρακτα, λίθινα διακοσμητικά από το Ηράκλειο!

* Στις φυλακές που υπάρχουν στο ισόγειο του Κούλε κρατήθηκαν μεταξύ άλλων ο Δασκαλογιάννης και οι σύντροφοί του.

Αυτά ήταν τα βασικότερα από τα πολλά και ωραία που μας έμαθε η κ. Σφακάκη για το φρούριο Κούλε... Για ένα φρούριο που πλέον θα βλέπουμε με άλλα μάτια, αφού ξέρουμε την ιστορία του και τα μυστικά του...

Η ξενάγηση, ωστόσο, δεν περιορίστηκε σ' αυτά. Είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα από την Πύλη Δερματά. Περιηγηθήκαμε στη συνοικία του Αχμέτ Μπαλτζά Αγά, στην Κρήνη Πριούλη, στην εβραϊκή συνοικία Κουτάλα, στον όρμο της Αμμουδάρας... Όλα αυτά, όμως, θα αποτελέσουν αντικείμενο επόμενων αναρτήσεων...

Μέχρι τότε ευχόμαστε σε όλους καλά βολταράκια!

www.voltarakia.gr

Φωτογραφίες: Στέφανος Ραπανης - Image Photo Services