Σε όλο τον κόσμο οι άνθρωποι έχουν ένα λαιμό και ένα κεφάλι. Στην Κρήτη έχουμε δύο! Σε όλο τον κόσμο οι άνθρωποι έχουν δυο μεριές: Τη δεξιά και την αριστερή. Στην Κρήτη, όμως, έχουμε μία. Και συγκεκριμένα τη μια μας... μπάντα.

Τις ωραίες αυτές παρατηρήσεις κάνει ο λαογράφος Γιώργος Χουστουλάκης, χρησιμοποιώντας τους λεκτικούς ιδιωματισμούς της Κρητικής διαλέκτου. Πάμε μέσα από αυτούς να δούμε τι έχουν οι άνθρωποι στην Κρήτη, που οι υπόλοιποι δεν έχουν;

Στην Κρήτη, λοιπόν, έχουμε, όπως αναφέρει ο κ. Χουστουλάκης:

* Δύο λαιμούς: Τον καλό και τον κακό!

Ίσως το μοναδικό μέρος, που όλοι έχουν ένα «καλό λαιμό», και ένα «κακό λαιμό»!
Δεν θα σας φανεί παράξενο, ένα παιδί στη προσπάθειά του να πιεί το αναψυκτικό του, ή να φάει φιστίκια να πνιγεί, και να του λέει η μάνα του:
- Πιές μιαουλιά νερό, να πάει κάτω, γιατί σου πήγε στο κακό λαιμό!
Και για να κυριολεχτούμε, «κακός λαιμός», είναι εκείνος που οδηγεί στον πνεύμονα, ενώ ο «καλός λαιμός», εκείνος που οδηγεί στο στομάχι!

* Ένα καλό και ένα κακό χέρι!

Μπορεί και οι Κρητικοί να έχουν δύο χέρια, αλλά το αριστερό είναι το κακό, και το δεξί είναι φυσικά το καλό! Για πολλά - πολλά χρόνια, το παιδί αν έκανε το λάθος και την πρώτη του γραφή τη κάνει με το αριστερό, θα το μαλώσουν, και αν συνεχίσει, μπορεί και να τις φάει!
-Είπα σου να πχιάνεις το μολύβι με τη καλή χέρα και όι με τη ζερβή!
Δε θα σε κάνουμε ζερβοκουτάλα! Θα του πει η μάνα του!
Και ασφαλώς άμα κάποιο παιδί σπάσει το αριστερό του χέρι, μπορεί κάλλιστα να του πει η μάνα του:
-Ευτυχώς κακομοίτση που ήσπασες την κακή σου χέρα, για να μπορείς τουλάχιστο να τρως και να γράφεις τα μαθήματά σου!
Εκτός από το καλό και κακό χέρι, έχουν φυσικά και την άλλη «Καλή χέρα»!
Η «καλή χέρα» πάλι των κρητικών, είναι το φιλοδώρημα που στέλνουν οι άνθρωποι σε φτωχούς, η στους παππούδες, την ημέρα της Πρωτοχρονιάς.

* Δύο ειδών "νερά", το ψιλό και το χονδρό!
Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, έχουν όντως δύο νερά, το «ψιλό νερό», και το «χονδρό ... νερό»!
Εδώ δεν χρειάζεται και πολύ επεξήγηση, αν απλά, ακούσετε κάποιον να λέει:
«Πάω για ψιλό μου νερό», να ξέρετε πως πάει για ούρηση! Ενώ για “χονδρό” του, πάει για αφόδευση!

* Έχουν το καλό, έχουν και το κακό πόδι!

Και εδώ ο δεξιός πόδας είναι ο καλός, και ο αριστερός πόδας ο ...κακός!
Και αν σας πουν να μπείτε στο σπίτι τους με τον «καλό πόδα» σας, να μην μπερδευτείτε! Με το δεξί εννοούν!
Εξ’ άλλου από μικρά τα αγόρια μαθαίνουνε να κλωτσούν με το καλό πόδα!

* Δυο κεφαλές...

Κάθε κρητικός, διαθέτει μια «καλή κεφαλή», και μια «κακή κεφαλή»! Η καλή είναι η σοφή, η εργατική, η έντιμη, ενώ η κακή είναι η κουζουλή κεφαλή!
Από κοπέλι τα ακούει αυτά, και από τη μάνα του και από το κύρη του!
-Αν έχεις καλή κεφαλή θα προκόψεις και θα πάς μπροστά, θα του πει η μάνα του.
-Ετσά κακή κεφαλή απού κρατείς, μια μέρα θα σε κλείσουνε μέσα και σένα και τσι ορτάκηδές σου! Θα του πει ο πατέρα τους!

* Καλά και κακά μαλλάκια!

Μόνο στην Κρήτη τα πουλάκια οι νεοσσοί, και τα μικρά ζώα, αλλά και τα βρέφη γεννιούνται με τα «κακά μαλλάκια». Τα... καλά φυτρώνουν αργότερα!
Έτσι μπορεί να ακούσεις ένα παιδί να λέει στο άλλο:
Ήβρηκα σήμερα μια πουλιτσά στο χωράφι μας και είχε πουλάκια! Ήτανε ξεπετασάρια, και είχανε βγάλει τα καλά μαλλάκια!

* Καλά και τα κακά δοντάκια!

Τα κακά δοντάκια είναι αυτά που λέμε «γαλαξίες», και δεν συνιστώνται για σκληρό κρέας!
-Άμα θα βγάλεις τα καλά αντόδια, θα τρως και τα κόκαλα! Θα πει ο παππούς στον μικρό εγγονό του!
Εμ, για την ώρα ο εγγονός θα τη βγάζει με τα κακά!

ΑΛΛΑ... Έχει μια μόνο μπάντα!

Όλοι οι άνθρωποι έχουν δύο πάντες (δηλαδή δύο μεριές), την δεξιά και την αριστερή.
Άμα ένας άνθρωπος οπουδήποτε στον κόσμο πονάει, θα πει:
«Πονάω από την αριστερή μεριά της μέσης μου» ή «πονάω από τη δεξιά μεριά».
Ο κρητικός απλά, είτε δεξιά πονάει, είτε αριστερά, θα πει:
«Επαέ πονώ στη μιά μου μπάντα...»!

Φωτογραφία: Στέφανος Ραπάνης - Image Photo Services