Γνωρίζετε ότι στο Ηράκλειο έχουμε Άγιο... Ονούφριο; Και πως ο ναός του, ο οποίος διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση, βρίσκεται "εγκλωβισμένος" ανάμεσα σε πολυκατοικίες και καταστήματα στο κέντρο του Ηρακλείου; Στο τετράγωνο που περιβάλλεται από τις οδούς 1866, Έβανς και Τσικριτζή, συγκεκριμένα;

Ουσιαστικά, ο ναός του Αγίου Ονουφρίου είναι ορατός μόνο από ψηλά και μπορεί να τον δει κάποιος καλά αν βγει στα μπαλκόνια των γύρω πολυκατοικιών. Η είσοδός του βρίσκεται πίσω από γνωστό κατάστημα με καφέδες στην κεντρική αγορά του Ηρακλείου στην 1866. Πρόκειται για μια από τις πιο εντυπωσιακές εκκλησίες της πόλης που χτίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα και ήταν πανταχόθεν ελεύθερη.

Επί Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε χαμάμ και στη συνέχεια επίσης πουλήθηκε ως ανταλλάξιμος. Ακόμα και σήμερα κάποιοι γνωρίζουν το σημείο ως "λαδάδικα" επειδή οι αγοραστές του Βιτσαξάκης και Ελευθεράκης εγκατέστησαν εκεί τα λαδάδικά τους. Μάλιστα, για να χωρίσουν την περιουσία τους έχτισαν κατά μήκος του Αγίου Ονουφρίου ένα τοίχο από μπετόν! Καθώς τα χρόνια περνούσαν, εκτός από τον τοίχο ξεφύτρωσαν γύρω-γύρω σπιτάκια που εγκλώβισαν το ναό!

Στο Ηράκλειο υπάρχουν άλλοι τρεις... ιδιωτικοί ναοί!

Αν αναστατωθήκατε ψυχικά με τη μοίρα του Αγίου Ονουφρίου... βιαστήκατε! Υπάρχει και συνέχεια: Συνολικά στο Ηράκλειο υπάρχουν τέσσερις ναοί με μοίρα κοινή... Ενώ δηλαδή αποτελούν μνημεία, βρίσκονται στα χέρια ιδιωτών, χωρίς να μπορούν να αξιοποιηθούν για κοινό όφελος. Εκτός από τον Άγιο Ονούφριο, πρόκειται για την Αγία Αναστασία στο Καμαράκι, τον Άγιο Ιωάννη στην οδό 1821 και τον Άγιο Γεώργιο το Βενέτικο (βρίσκεται ανάμεσα στην πλατεία του Αγίου Δημητρίου και το Λιμάνι).

Η νομοθεσία δίνει το δικαίωμα στο Δήμο Ηρακλείου, αν το θελήσει και βρει κονδύλια, να απαλλοτριώσει τους χώρους όπου βρίσκονται οι συγκεκριμένοι ναοί.

* Ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής

Ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής, στη συμβολή των οδών Καρτερού και 1821, κατασκευάστηκε το 1271 και αποτελούσε ναό του τάγματος των Φραγκισκανών Μοναχών. Δούκες όπως ο Πέτρος Badoer και ο Πέτρος Emiliani φέρεται να έχουν ταφεί εκεί. Επί τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τέμενος. Υπέστη μεγάλες καταστροφές κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών. Ο ναός έχει χρησιμοποιηθεί μεταξύ άλλων για τη στέγαση προσφύγων, εμπορικών καταστημάτων, αλλά και του πρώτου βωβού κινηματογράφου του Ηρακλείου! Σήμερα έχει μια πινακίδα που γράφει "πωλείται" πάνω του...

* Ο Άγιος Γεώργιος ο Βενέτικος

Η εκκλησία του Αγίου Γεώργιου Βενέτικου, βρίσκεται στη σημερινή οδό Μαρινέλη. Απέναντί της υπήρχε μοναστήρι από το οποίο δε σώζεται τίποτα. Επί τουρκοκρατίας ο Άγιος Βενέτικος είχε μετατραπεί σε μικρό τζαμί χωρίς μιναρέ. Επισκέπτης του μοναστηριού μαγεμένος από τις μυρωδιές των κήπων του μοναστηριού και την (τότε) ανεμπόδιστη θέα προς τη θάλασσα, έγραφε στις σημειώσεις του πως "κάπως έτσι πρέπει να μοιάζει ο παράδεισος"... Όμως, ο "παράδεισος" έγινε εργαστήριο βαρελιών! Ο ατυχής ναός πουλήθηκε ως ανταλλάξιμος από την Εθνική Τράπεζα σε ιδιώτη, ο οποίος το χρησιμοποίησε ως εργαστήριο βαρελιών. Σήμερα ο Ναός που έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο, είναι ασκεπής και ημιερειπωμένος με πολλές μεταγενέστερες επεμβάσεις στις τοιχοποιίες και στην αρχιτεκτονική του μορφή.

 * Η Αγία Αναστασία: Η εκκλησία αναφέρεται στις γραπτές πηγές από το 1375 και σήμερα στεγάζει κατάστημα επίπλων. Με αφορμή την γιορτή της Αγίας Αναστασίας, στις 22 Δεκεμβρίου, η αρχαιολόγος Λιάνα Σταρίδα εξέφρασε για άλλη μια φορά την ευχή να σωθεί το μνημείο και ανέφερε γι' αυτό στη σελίδα της στο facebook τα εξής:

"Η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας του Χάνδακα σώζεται στην οδό Δελημάρκου, στο «Καμαράκι», μεταξύ της λεωφόρου Καλοκαιρινού και της οδού Ντεντιδάκηδων. Διατηρημένη, σε πολύ καλή κατάσταση, αποτελεί ένα μοναδικό μνημείο της πόλης, κυρίως λόγω της εντυπωσιακής κατασκευής της που ακολουθεί τις βασικές αρχές του γοτθικού ρυθμού.

Η Αγία Αναστασία αναφέρεται στις γραπτές πηγές από το 1375. Στους καταλόγους VI (Werdmüller) 105 και VII (Coronelli) 66 αναφέρεται ως S. Anastasia και Santa Anastasia, Chiesa Greca αντίστοιχα. Ο ναός ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο της δίκλιτης βασιλικής με εγκάρσιο κλίτος και έχει ορθογώνια κάτοψη, με γοτθικά οξυκόρυφα τόξα που χωρίζουν τα δύο κλίτη και ισχυρές αντηρίδες που στηρίζουν την τοιχοδομία εξωτερικά. Σπάνιο για τους ναούς του Χάνδακα είναι το εγκάρσιο κλίτος στην ανατολική πλευρά, με ελαφρά απόκλιση από την κάθετο των άλλων δύο. Δύο ακόμα οξυκόρυφα τόξα συνδέουν το κάθετο κλίτος με τα δύο κεντρικά. Τα μεγάλα οξυκόρυφα παράθυρα αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά του οικοδομήματος.

Ο Gerola την περιέγραψε ως εξής: Δύο γοτθικά οξυκόρυφα τόξα πάνω σε κίονες εξασφαλίζουν την επικοινωνία μεταξύ των δύο κλιτών κατά μήκος του άξονά τους και άλλα δύο με το εγκάρσιο κλίτος. Οι καμάρες της πρόσοψης έχουν δύο τόξα. Οι πόρτες και τα παράθυρα είναι νέες κατασκευές. Εξωτερικά σώζονται αντηρίδες.
Μετά την άλωση του Χάνδακα από τους Οθωμανούς, μετατράπηκε στο τέμενος Retzep Agha.

Η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας, μετά την απελευθέρωση της Κρήτης, κατέστη ανταλλάξιμο κτήμα με αρ. 2744. Το 1924 πουλήθηκε από την Εθνική Τράπεζα στον μηχανικό Ιωσήφ Χατζηδάκη και μετατράπηκε σε καταστήματα και αποθήκες. Κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο με το ΠΔ της 18/3/1947. Σήμερα στεγάζει κατάστημα επίπλων".

www.voltarakia.gr

Φωτογραφίες: Λιάνα Σταρίδα (Αγίας Αναστασίας) και Στέφανος Ραπάνης (λοιπές).