Τα λουμπούνια στην Κρήτη παλιά οι άνθρωποι δεν τα έτρωγαν μόνο την Καθαρά Δευτέρα, αλλά ολόκληρη της Σαρακοστή. Ειδικά κάθε Δευτέρα και Τετάρτη που οι θρησκευτικοί κανόνες δεν επέτρεπαν στους πιστούς την κατανάλωση λαδωμένου φαγητού.

Έτρωγαν κι αυτοί λουμπούνια, ελιές, χλωροκούκια, παξιμάδι, καμιά πατάτα οφτή κι έτσι περνούσε η μέρα.

Τα λουμπούνια τα έσπερναν οι άνθρωποι παλιά... Μπορούσαν όμως να τα βρουν και στα βουνά. Έχουν πολύ πρωτεΐνη και έτσι ενισχύουν σημαντικά τον οργανισμό των ανθρώπων που νηστεύουν ή που δεν τρώνε κρέας γενικά...

Όταν τα μαζέψουμε, όμως, είναι πικρά σαν τη σφάκα. Πρέπει να τα αφήσουμε πολύ καιρό στο νερό, να γλυκάνουν για να μπορούν να καταναλωθούν.

Μια περιοχή της Κρήτης στην οποία έσπερναν λούπινο (το φυτό που βγάζει τα λουμπούνια) ήταν το Οροπέδιο Λασιθίου.

Ο καταγόμενος από την περιοχή αυτή Κώστας Χατζάκης μας κάνει την εξής περιγραφή:

"Ο πατέρας μου είχε 5-6 χωραφάκια γύρω από το χωριό, τον Άγιο Γεώργιο Λασιθίου. Όλα μικρά, μισό στρέμμα και μικρότερα. Ε, είχε και 4 κήπους στον κάμπο, αλλά τα χωραφάκια ήταν για λουμπούνια, ότι πρέπει, γιατί τα λουμπούνια δεν χρειάζονται καλά χωράφια και νερό. Θέλουν φτενά χωράφια.

Φύτευε λοιπόν κάθε χρόνο ένα χωράφι λουμπούνια και αν ήταν καλή η χρονιά, τον άκουσα να λέει, ότι το μισό στρέμμα, έβγαζε 100 οκάδες λουμπούνια. Τόσα χρειαζόμασταν στο σπίτι κάθε χρόνο. Και δεν έδινε καθόλου στα ζώα, όπως άλλοι. Όλα εμείς τα τρώγαμε. Στα άλλα χωράφια έβαζε ροβίθια, κουκιά, ρόβι και παπούλα (λαθούρια). Λιπαινόταν το χωράφι έλεγε με τα ψυχανθή και χρειαζόταν, λιγότερη κοπριά. Ας είναι.

Τα λουμπούνια που λέτε, είναι μονοετή φυτά. Περίπου μισό μέτρο ύψος, μπορεί και παραπάνω. Και βγάζουν πολύχρωμα άνθη, πανέμορφα. Τα θερίζαμε με τα χέρια γιατί είχαν σκληρό βλαστό, που δεν κοβόταν με το δρεπάνι.

Πως γλυκαίνουν τα λουμπούνια...

Και τώρα γράψτε την συνταγή πως τα κάναμε μήπως σας χρειαστεί.

Ο πατέρας μου τα μούσκευε μια βραδιά στο νερό. Μετά τα έβραζε σε σιγλα ( μεγάλη κατσαρόλα), πολύ ώρα, ίσως 2 ώρες. Η σίγλα χωρούσε 40-50 οκάδες. Μετά τα έβαζε σε τσουβάλι και τα κρεμούσε σε ένα πηγάδι και βουλιάζανε στο νερό. Αν χρειαζόταν έδενε πέτρα κάτω στο τσουβάλι. Τα άφηνε στο νερό μια βδομάδα, να γλυκάνουν, γιατί ήταν πικρά, δηλητήριο. Μετά από μια βδομάδα τα έβγαζε και τα αλάτιζε.

Είχα ακούσει πως σε άλλα χωριά τα βάνανε στον ποταμό να γλυκάνουν ή στη θάλασσα. Εμείς είχαμε τα πηγάδια, με καθαρό νερό γιατί κανένας δεν ράντιζε. Το πίναμε κιόλας.
Μετά άρχιζε η κατανάλωση. Δευτέρα και Τετάρτη κάθε βδομάδα νηστεία. Λουμπούνια, ελιές, κουκιά, φλεροκούκια και πατάτες οφτές. Αυτή ήταν η Κρητική διατροφή. Που την μετονόμασαν μεσογειακή, για να έχει μεγαλύτερη απήχηση.

Ξέχασα και τους χοχλιούς ( σαλιγκάρια). Και αυτοί νηστίσιμοι. Και ρακή άφθονη, γιατί κρασί δεν πίναμε στη νηστεία. Κατάλυση οίνου και ελαίου, έλεγε ο θρησκευτικός νόμος. Την ρακή την άφηνε έξω. Καταλάβατε γιατί τα λουμπούνια και τα μανιτάρια τα λέγανε, το κρέας του φτωχού";

Λουμπούνια στα βουνά μας

Πριν από λίγα χρόνια η μελισσοκόμος-εκπαιδευτικός Μαρία Δρούλου μας έστειλε φωτογραφίες λούπινου από τα Κρητικά βουνά. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν στο μελισσόκηπο που διατηρεί με τον σύζυγό της Μύρωνα Κλινάκη στο Μάραθος Μαλεβυζίου!

Στα Χανιά λούπινα φύονται πολλά στην περιοχή του Αποκόρωνα. Τους καρπούς τους αποκαλούσαν στη Δυτική Κρήτη λιμπίνους, στην κεντρική Κρήτη λουμπούνους ή λουμπούνια.

Οι φωτογραφίες και οι πληροφορίες της Μαρίας Δρούλου και του Μύρωνα Κλινάκη για τα λουμπούνια στα βουνά μας εδώ.

Τα τελευταία χρόνια έσπειραν λούπινο ξανά!

Τα τελευταία χρόνια στο Οροπέδιο Λασθίου και στην Αγία Βαρβάρα υπήρξαν αγρότες που έσπειραν λούπινο ξανά.

Η διάθεση του προϊόντος γίνεται κυρίως μέσω λαϊκών αγορών του Ηρακλείου. Μπορείτε να δείτε φωτογραφίες από τα λουμπούνια που είχε καλλιεργήσει ο Γιάννης Παπαδάκης στο Τζερμιάδο εδώ.

www.voltarakia.gr

ΕΣΤ

Φωτογραφία: Στέφανος Ραπάνης - All rights reserved

Σημείωση: Αν σας αρέσουν τα καλά και χρήσιμα νέα, οι τέχνες, η παράδοση, ο πολιτισμός κάντε like στη σελίδα μας στο facebook ή ακολουθήστε μας στο instagram κι εμείς θα σας ακολουθήσουμε πίσω.