Παιδιά που πήγαιναν στην εκκλησία για τον άρτο!
Όταν έχουμε την ονομαστική μας εορτή, συνηθίζουμε να κάνουμε αρτοκλασία και να την πηγαίνουμε στην εκκλησία προς τιμήν του αγίου ή της αγίας των οποίων έχουμε το όνομα.
Στους ναούς συναντούμε συχνά αρτοκλασίες, ειδικά στις μεγάλες γιορτές. Αλλά τι είναι ακριβώς η αρτοκλασία; Πώς γίνεται αλλά και πότε; Συνήθως κάνουμε αρτοκλασία όταν έχουμε την ονομαστική μας εορτή ή για να τιμήσουμε μια σημαντική στιγμή στη ζωή μας και θέλουμε να λάβουμε την ευλογία της Εκκλησίας. Η τέλεση της αρτοκλασίας αποσκοπεί στην ευλόγηση της οικογένειάς μας, του σπιτιού μας και γενικά της ζωής μας.
Η λέξη αρτοκλασία σημαίνει τον τεμαχισμό των άρτων, οι οποίοι έχουν προηγουμένως ευλογηθεί από τον ιερέα ή τον μητροπολίτη και στη συνέχεια μοιράζονται στο εκκλησίασμα. Κάθε αρτοκλασία που προσφέρουμε στην εκκλησία αποτελείται από έξι άρτους. Μαζί με τους άρτους, προσφέρουμε για να ευλογηθούν ένα μπουκάλι λάδι και ένα μπουκάλι κρασί.
Τοποθετούνται συμβολικά 5 κεράκια αναμμένα στους άρτους...
Στην τελετή της αρτοκλασίας, οι άρτοι μαζί με το λάδι και το κρασί βρίσκονται πάνω σε ένα τραπέζι το οποίο τοποθετείται συνήθως μπροστά από το ιερό ή στο μέσο του ναού. Πάνω στους άρτους τοποθετούνται συμβολικά πέντε κεράκια αναμμένα. Οι εορτάζοντες οι οποίοι κάνουν αρτοκλασία συμπληρώνουν, προαιρετικά, την προσφορά τους στην εκκλησία με θυμίαμα, καρβουνάκια και φυτιλάκια για την τέλεση της θείας λειτουργίας.
Υπήρχαν παιδιά που πήγαιναν στην εκκλησία για τον άρτο!
Στο τέλος της τελετής, παίρνουν έναν άρτο που έχει ευλογηθεί στο σπίτι τους. Οι υπόλοιποι κόβονται και μοιράζονται στους πιστούς στην εκκλησία. Η στιγμή αυτή ακόμα και σήμερα, μα ένα παραπάνω, παλιά στην Κρήτη, όταν ακόμα και το ψωμί ήταν λιγοστό, είναι σημαντική για τους πιστούς. Οι περισσότεροι είναι νηστικοί από την προηγούμενη ημέρα, νηστεύοντας για να κοινωνήσουν, οπότε η προσφορά και κατανάλωση του άρτου, στους δίνει δύναμη να συνεχίσουν την ημέρα τους μέχρι να έρθει η ώρα του μεσημεριανού φαγητού.
Παλιά υπήρχαν άνθρωποι τόσο φτωχοί που πήγαιναν στην εκκλησία (και) για να εξασφαλίσουν το κομμάτι του άρτου που τους αναλογούσε. Υπήρχαν παιδιά περίμεναν με ανυπομονησία μέρες πριν αυτό το κομμάτι του γλυκού ψωμιού σε μια εποχή που η ζάχαρη ήταν πολυτέλεια για τους πολλούς...
Οι νοικοκυρές έβαζαν όλη τους την τέχνη για να κάνουν τους καλύτερους άρτους...
Σήμερα οι άρτοι γίνονται συνήθως με παραγγελία στους φούρνους. Παλιότερα οι άρτοι φτιάχνονταν στα σπίτια από τις ίδιες τις νοικοκυρές που έβαζαν όλη τους την τέχνη προκειμένου να φτιάξουν την πιο πετυχημένη αρτοκλασία. Μόλις οι άρτοι τους ήταν έτοιμοι, φρόντιζαν να γραφτεί σ' ένα χαρτί το όνομά τους. Αν δεν ήξεραν οι ίδιοι να γράφουν, ανέθεταν αυτή τη δουλειά σ' ένα παιδί ή σε κάποιον από τους λίγους γραμματιζούμενους του χωριού. Στερέωναν το χαρτί στον πάνω άρτο, βυθίζοντας λεπτά κλωναράκια από ξύλο ή καρφάκια από γαρύφαλλο στις 4 γωνίες του.
Τι συμβολίζουν οι πέντε άρτοι;
Οι πέντε άρτοι που διαβάζονται από τον ιερέα και συμβολίζουν τους άρτους που ευλόγησε ο Χριστός στην έρημο, κατόπιν πλήθυναν και διανεμήθηκαν στο συγκεντρωμένο πλήθος. Ο έκτος προορίζεται για την αγία πρόθεση και το μυστήριο της θείας ευχαριστίας.
Η ευλόγηση των άρτων αποτελεί πολύ παλιά λειτουργική πράξη της Εκκλησίας και έχει τις ρίζες της στους αποστολικούς χρόνους. Θεωρείται κατάλοιπο από τα κοινά γεύματα των πρώτων Χριστιανών, τις αγάπες. Τη στενή σχέση της αρτοκλασίας με τις αγάπες των πρώτων Χριστιανών φανερώνει η κατάτμηση των άρτων και η διανομή τους στους πιστούς που παρακολουθούν τη λειτουργία.
Φωτογραφία: Στέφανος Ραπάνης - All rights reserved