Παλιά στην Κρήτη, όταν ακόμα οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν ως μεταφορικό μέσο τα γαϊδουράκια, ήταν το γαλέτι ευρέως διαδεδομένο μαγειρικό σκεύος. Τότε ακόμα τα πλαστικά σκεύη και τάπερ ήταν είδη άγνωστα στην Κρήτη, όμως η ανάγκη για μεταφορά του φαγητού στο χωράφι ήταν υπαρκτή.

Οι άνθρωποι έπρεπε κάπου να βάλουν το φαί τους όταν πήγαιναν στ' αμπέλια και στα χωράφια, γνωρίζοντας πως θα γυρίσουν απόγευμα πια στο σπίτι τους. Έβαζαν, λοιπόν, το γαλέτι στο ντουρβά (τη γνωστή τσάντα που ήταν φτιαγμένη από τρίχα γίδας) και το κρεμούσαν στο σκαρβέλι (εξάρτημα του σαμαριού των υποζυγίων). Καμιά φορά έδεναν και την αίγα στο σκαρβέλι...

Ο πιο μεγάλος ή ο πιο ανήμπορος, όπως θυμάται ο Νίκος Βιδάκης (Φουντούλης) καβαλήκευε το γάιδαρο. Συχνά καθόταν και κανένα κοπέλι στην καπούλα. Και οι υπόλοιποι προπατηχτοί ξεκινούσαν για το χωράφι...

Άλλες ονομασίες...

Αξίζει να σημειωθεί πως, ανάλογα με την περιοχή, υπήρχαν διαφορετικές ονομασίες για το συγκεκριμένο σκεύος...

Έχει καταγραφεί ως "πορσελάμης", ως "μπακερτάκι", ως "γαλαύτα", ως "κουρνέτι" ή "κουνέτο", ή "κουνενίδι" (στο Τυμπάκι), καθώς επίσης και ως "συγλέτο" σε άλλα μέρη της Μεσαράς. Στην Κίσσαμο των Χανίων το έλεγαν "συγκλάκι", ενώ στο Ηράκλειο ήταν γνωστό ως "καστανιά" και ως "γιγουμάκι".

Μαθαίνουμε πως ονομαζόταν "σίγλη" στο χωριό Καμάρι Νομού Ηρακλείου, "γαλαφτίδι" στα Ανώγεια και "γαλέρα" στα Μάλια!

Στην Κύπρο το έλεγαν "Καπακλί", στη Χίο "Μπόξι" και στη Δράμα "μπακιράκι".

Όπως μας πληροφορεί ο κ. Μανόλης Μακρυδάκης, το ιδιο φαγητοδοχείο, εκτός από τα προαναφερόμενα, έχει κι ένα σωρό άλλα ονόματα:

* Στις Μαργαρίτες: γαλακτίδι, γαλαφτίδι.
* Στα Ανωγεια: βουρνίδι.
* Στα Ζωνιανά: μπρεκατσάκι.
* Στην Πελοπόννησο: τέσα.

Κυκλοφορούσε, όπως μαθαίνουμε, σε τουλάχιστον τέσσερα μεγέθη και τουλάχιστον σε δύο σχήματα...

Η ανάμνηση της κ. Πόπης Σπανάκη από το Οροπέδιο Λασιθίου...

"Πόσες φορές δε το σήκωνα μικιό κοπελάκι για να πάω το φαϊ στο κάμπο, στ αμπέλι, στο χωράφι.

-Ντρέτα- ντρέτα να το κρατείς μούλεγε η αδερφή μου, να μη το σκερεύσεις στη στράτα, όταν ήτανε ξεχειλιστό μέχρι τ αχείλη.

- Βάλε παιδί μου στο γαλέτι μιάολιά φαϊ να το πάς τσ Αντριανιάς στο κήπο στσι "γουργούθους", απού ποτίζει, μούλεγε η μητέρα πάνω από το βολόσυρο απού αλώνευγε.
- Έλα παιδί μου να μου κρατείς το γαλέτι ν αρμέξω την αίγα απού την είχαμε δεμένη στη καλαμιά.

Το "γαλέτι" ήτανε το μόνο χρειασίδι μεταφοράς του φαγητού από το χωριό στο χωράφι τα παλιά τα χρόνια και δεν υπήρχε σπίτι που να μην έχει το "γαλέτι" του.

Πραχτικότατο, γιατί είχενε το καπάκι για να κλείσει μα και το χερούλι να το κρατούμε ή να το κρεμάσομε με το σκοινί στο σκαρβέλι του σομαριού".

γαλέτι = δοχείο γαλβανιζέ με καπάκι και χερούλι, μεταφοράς φαγητού στο χωράφι ή γάλα από το κάμπο στο χωριό με το άρμεγμα της κατσίκας.
ντρέτα-ντρέτα=ίσια-ίσια
να μη το σκερεύσεις= να μη χυθεί
χρειασίδι= σκεύος
σκαρβέλι= προεξοχή του σομαριού για να κρεμάνε και να στρερεώνουνε το σκοινί στο φόρτωμα του ζώου

www.voltarakia.gr

Φωτογραφία: Νίκος Βιδάκης (Φουντούλης)